"<span lang="ur">کلکتا</span>[[ گٹھ:مضامین جنہاں وچ اردو بولی دا متن شامل اے ]]" دیاں دہرائیاں وچ وکھراپا
Content deleted Content added
گروہ گٹھ بندی: کاپی گٹھ :بھارت دے شہر توں گٹھ :ایشیا دے آباد تھاں |
No edit summary |
||
لیک ۱۶ –
|-
|}
'''کلکتہ''' [[ہندستان]] دے صوبے [[
کلکتہ بھارت دا اک مہاننگر جس نوں اج-کل کولکاتہ کیہا جاندا اے
کلکتہ ۔ سمندر توں 86 میل پور گنگا دے کنڈھے کالیگھاٹ پاس سن 1690 وچ انگریزاں دا وسایا ، بنگال دا پردھان نگر ، جو بھارت وچ منکھیآبادی دے لحاظ سبھ توں وڈا اے۔2 ایہہ بھارت دی [[راجگڑھ]] چردور رہیا اے۔ سمت 1968 ( سن 1911 ) وچ شہنشاہ جارج پنجم نے دلی [[راجگڑھ]] کائم کیتی۔
کلکتے وچ وڈیسنگتِ آدی کئی گردوارے ہن ، جتھے گربانی دا کیرتن اتے کہانی ہندی اے۔
کلکتہ لاہور توں 1176 میل اے۔
کلکتہ : ایہہ بھارت دے مغربی بنگال راج دی [[راجگڑھ]] ، بھارت دا سبھ توں وڈا شہر اتے بندرگاہ اے جو ہگلی دریا دے پوربی کنڈھے اتے اتے سمندر توں لگبھگ 140 کہ۔ می۔ دوری تے واقع اے ۔ شہر دا ناں ‘ کالیکاٹا’ شبد دا ہی انگریزی روپ اے ۔ کجھ لوکاں دا وچار اے کہ ‘ کالیکاٹا’ شبد بنگالی شبد کالیکشیتر ( کالی دیوی دا کھیتر ) وچوں نکلیا اے ۔ ہورناں دا مت ایہہ اے کہ ایہہ ناں سنسکرت شبد کولا ( سور ) وچوں نکلیا اے کیونکہ اسدے نیڑے بہت سارے سور ہندے سن اتے نیڑے ہی سوراں دی اک منڈی ہندی سی ۔ اک ہور وچار مطابق کلکتے دا ناں اک پینڈو صنعت توں پیا اے جس وچ پھکے ہوئے گھوگے سپیاں جسنوں بنگلا وچ کاتا کیہا جاندا اے ، توں کلی ( بجھیا ہویا چونا ) تیار کیتی جاندی سی ۔
سن 1495 دی اک شاعری وچ ‘ کلکتے’ دا ذکر ہگلی دریا دے کنڈھے اتے واقع اک پنڈ وجوں آیا اے ۔ سن 1530 دے لگبھگ جدوں پرتگیزی لوک اس دریا ول عامَ آؤن لگ پئے تاں سانتراؤ ، ( پرانے سرسوتی دریا اتے واقع شہر ) جو ہگلی توں کوئی بہتا دور نہیں سی ، وپار دی اک وڈی تجارتگاہ ہندا سی ۔ دریا دے اپرلے سدھے مارگاں دی گھٹ ڈونگھائی کارن ، سمندری جہاز پھر وی ‘ گارڈن ریچ’ وکھے ہی کھلوندے راے اتے ایہناں دا مال چھوٹیاں چھوٹیاں کشتیاں ولوں ساتگاؤ وکھے پہنچایا جاندا سی ۔ اس طرحاں ہگلی دریا دے مغربی کنڈھے اتے ، سبپر دے نیڑے ، بیٹور ناں دی اک منڈی ہوند وچ آ گئی جس نوں پرتگیزیاں نے اپنا ہیڈّ کواٹر بنا لیا ۔ سولھویں صدی وچ سرسوتی گاد نال بھرنا شروع ہو گیا اتے ساتگاؤں اک اجاڑ بن گیا ۔ اتھوں دے بہت سارے لوک ہگلی شہر وچ چلے گئے پر اس صدی دے لگبھگ ادھ وچ بیساکھاں دے چار پروار اتے سیٹھاں دے اک پروار نے اجوکے ‘ پھورٹ ولیئم’ والی تھاں تے گوبندپر ناں دے اک پنڈ دی نیہہ رکھی ۔ اس توں تھوڑا چر پچھوں پرتگیز بیٹور نوں چھڈکے ہگلی آ گئے اتے بوٹور دا وپار ہولی ہولی جدید کلکتے دے اتر وچ سوتترقی کپاہ دی منڈی نال ہون لگ پیا ۔ ہگلی دے ستھان اتے مغلاں نال ہوئی اک چھوٹی جہی لڑائی پچھوں ، انگلش ایسٹ انڈیا کمپنی دا اک ایجنٹ جاب چرناکّ سن 1680 وچ اس ستھان تے پہنچیا اتے اسنے نواب نال کجھ شرطاں دی منگ کیتی ۔ نواب نے ایہناں شرطاں نوں ٹھکرا دتا اتے انگریزاں نوں اپنے راج وچوں کڈھن لئی اپنے اہلکاراں نوں حکم دتا ۔ بدلے وجوں چرناک نے لون-گھراں اتے تانا وکھے ستھتّ کلیا نوں تباہ کر دتا اتے ہجلی تے قبضہ کر لیا ۔ کجھ چر پچھوں کیپٹن ہیتھ جسنوں انگلینڈ توں چٹاگانگ تے قبضہ کرن دیاں ہدایتاں دے کے بھیجیا گیا سی نے چرناکّ دی تھاں لے لئی ۔ اس تھاں تے کیتا گیا حملہ ناکام ہی رہا ۔ 24 اگست ، 1690 نوں ، نواب دے سدا پتر تے انگریز چرناک دی اگوائی ہیٹھ واپس آ گئے اتے اتھے جدید کلکتے دی نیہہ آن رکھی ۔
سن 1696 وچ بردوان دے اک زمیدار سبھا سنگھ دے خلاف نے اک بھیانک روپ دھار لیا اتے انگریزاں نے اپنی بستی نوں قلعہ-بندہ کرن لئی نواب توں اجازت لے کے اتھے اک قلعہ ( پھورٹ ولیئم ) اساریا جہڑا سن 1702 وچ مکمل ہویا ۔ اس توں چار سال پہلاں کلکتہ ، سوتترقی اتے گوبندگر ناں دے تن پنڈ ہگلی دے گورنر کولو خریدے جا چکے سن ۔
قصبے دا بڑی تیزی نال ترقی ہویا ۔ تھوڑھے جاے ویلے دے اندر-اندر اتھے جہازاں دا اک گھاٹ ، اک ہسپتال ، اک گرجاگھر اتے بیرکاں اسار دتیاں گئیاں ۔ سن 1707 وچ ایسٹ انڈیا کمپنی نے اسدا اک وکھری پریزیڈینسی وجوں اعلان کر دتا ۔ ہن ایہہ پریزیڈینسی صرف لنڈن دے ڈائریکٹراں نوں ہی جواب دہ رہِ گئی سی ۔
سن 1717 وچ مغل بادشاہ نے 3000 روپئے دی سالانہ ادائیگی دے بدلے ، ایسٹ انڈیا کمپنی نوں وپار کرن دی کھل دے دتی ۔ اس نال بھارت دے انگنت وپاری اس شہر وچ اکٹھے ہوئے ۔ کمپنی دے ملازم ، اس دے جھنڈے ہیٹھ کر-رہت وپار کرن لگ پئے ۔ سن 1742 وچ جدوں دکھن-پچھم ولوں مرہٹیاں نے بنگال دے مغربی ضلعیاں وچ مغلاں خلاف ہلے کرنے شروع کیتے تاں انگریزاں نے اس پاسے اک کھائی پٹن لئی بنگال دے نواب توں اجازت لئی ۔ ایہہ کھائی ، مراٹھا کھائی وجوں جانی جان لگی ۔ ایہہ کھائی بھاویں بستی دے دکھنی سرے ولوں مکمل نہیں سی ہوئی ، پھر وی اس نال اک پاسے ول نوں شہر دی حد مقررہ ہو گئی ۔
سن 1756 وچ نواب دے جانشین سراج-اداج دولا نے قلعے اتے قبضہ کر لیا اتے قصبے نوں برباد کر دتا ۔ سن 1757 وچ رابرٹ کلائیو اتے بریٹیش ایڈمرل چارلس واٹسن نے اس اتے مڑ قبضہ کر لیا ۔ تھوڑھا چر پچھوں پلاسی دے ستھان تے نواب نوں ہار ہوئی اتے اس لڑائی پچھوں بنگال وچ انگریزاں دا راج پکے طور تے قائم ہو گیا ۔ گوبندپر دے شیراں نال بھرے ہوئے جنگل نوں صاف کر دتا گیا اتے اجوکی تھاں اتے نواں ‘ پھورٹ ولیئم’ اساریا گیا ، جہڑا کلکتے توں ہگلی دے اپروں دی دکھائی دندا اے اتے اتھے ہی اک قلعہ برطانوی فوج دی حاکمیت دا پرتیک بنیا ۔
سن 1772 وچ پہلے انگریز گورنر جنرل ، وارن ہیسٹنگز نے سبئی مغل [[راجگڑھ]] ‘ مرشد آباد’ توں سارے ہی اہم دفتر کلکتے لے آندے اتے اسنوں ‘ بریٹیش انڈیا’ دی [[راجگڑھ]] بنا دتا ۔ سن 1773 وچ بمبئی اتے مدراس ‘ پھورٹ ولیئم’ دی سرکار دے ماتحت ہو گئے ۔ انگریزی قانون لاگوُ کرن والی اک ‘ سپریم کورٹ’ سارے شہر اتے جتھوں تیک مراٹھا کھائی جاندی سی ، اپنا مولک اختیار کھیتر ورتن لگی ۔
سن 1706 وچ کلکتے دی وسوں لگبھگ 10 ، 000-12 ، 000 ہندی سی ۔ سن 1742 دے انت تیک ایہہ وسوں ودھ کے لگبھگ 118 ، 000 اتے 1822 تیک 300 ، 000 ہو گئی ۔ زمین اتے واھیٹ ٹاؤن ناں دا قصبہ اک اساریا گیا ۔ شہر دے برطانوی کھیتر وچ کئی اجیاے محل ہندے سن جنہاں کارن اس شہر نوں ‘ محلاں دا شہر’ وی کیہا جان لگا ۔ برطانوی قصبے توں باہروار کئی بھون اسارے گئے اتے جھگیاں دیاں بستیاں وسائیاں گئیاں ۔ شہر دے وکھ-وکھ حصیاں دے ناں جویں ‘ کمارتلی’ ( کمھاراں دا ڈسٹرکٹ ) اتے ‘ شنکریپارا’ ( گھوگ-سپیاں دا کم کرن والیاں آدی دا ڈسٹرکٹ ) آدی وکھ-وکھ پیشاور لوکاں دے ناں اپر رکھے گئے ۔ دو شہر-‘ بریٹیش’ اتے ‘ انڈین’ کلکتہ نال-نال ہی ہوند وچ آئے ۔
اس ویلے کلکتے دا اک مارو قصبے وجوں ذکر کیتا گیا ۔ چنگیاں سڑکاں اتھے بہت گھٹ سن ۔ لاٹریاں ولوں عوامی سدھار کرن لئی سن 1817 وچ اک ‘ لاٹری کمیٹی’ دی قیام کیتی گئی اتے سن 1817 اتے 1836 دے ویلے دوران اس کمیٹی نے شہر دی حالت عام وچ کافی حصہ پایا ۔ کارنوالس سٹریٹ ، کالج سٹریٹ ، والنگٹن سٹریٹ ، ویلزلی سٹریٹ اتے وڈّ سٹریٹ آدی ورگیاں چوڑیاں-چوڑیاں پکیاں سڑکاں ، ‘ کارنوالس کالج’ اتے ‘ ویلزلی’ ورگے اہم چوک بنوائے ۔
جیوں-جیوں اپ-براعظم اتے برطانوی طاقت دا پھلار ہندا گیا ، سارے دا سارا اتری بھارت کلکتے دی بندرگاہ لئی اک پچھواڑے دا روپ دھارن کردا گیا ۔ اس طرحاں بھارت نے واضع روپ وچ انگلینڈ دے کارخانے-داراننے لئی اک بہت وڈی منڈی دا روپ دھار لیا اتے کلکتہ اسدے داخلے دی بندرگاہ بنیا ۔ سن 1835 وچ دیش اندرلیاں کسٹمز ڈیوٹیاں دے خاتمے نے اک کھلھا بازار ہوند وچ لے آندا اتے ریلوے-مارگاں دی اساری نے کاروباری جیون دی رفتار نوں ہور تیز کر دتا ۔ کلکتے دے برطانوی وپاریاں نے پٹسن ، کولا ، لوہا ، اتے باغبانی دے صنعتاں وچ مہارت حاصل کر لئی ۔ برطانوی بینکنگ اتے بیمہ وی بہت پرپھلت ہویا ۔ کلکتہ دیسی پاسہ ونج پکھوں اک گہما-گہمی والا مرکز بن گیا اتے بھارت دے سارے حصیاں دے اتے ایشیا دے کجھ ہورناں حصےآں دے وپاری اتھے اکٹھے ہو گئے ۔ بریٹیش انڈیا دے پربندھکی ہیڈکوآٹر دے نال ہی کلکتہ اپ-براعظم دا اک انٹیکجوئل مرکز وی بن گیا ۔
ویہویں صدی توں کلکتے دیاں مشکلاں دا سماں شروع ہویا ۔ سن 1905 وچ لارڈ قرضن نے بنگال دی ونڈ کر دتی اتے ڈھاکے نوں پوربی بنگال اتے آسام دی [[راجگڑھ]] بنا دتا ۔ زوردار تحریک کارن اس ونڈ نوں منسوخ کرنا پیا ۔ پر بعد وچ سن 1912 وچ بریٹیش انڈیا دی [[راجگڑھ]] اتھوں بدلکے دتی لے آندی گئی ۔ اتھے آ کے سرکار مقابلتاً ودھیرے شانت رہِ سکی ۔ سن 1947 وچ بنگال دی دوجی وار ونڈ ہوئی ۔
جیوں-جیوں ایہہ صدی اگانھ ودھدی گئی ، کلکتے دی وسوں وچ بڑا بھاری وادھا ہندا رہا ۔ بھارت وچ ‘ ہوم رول’ دی منگ وانگ سماجی سمسیاواں وی ودھیرے زور پھڑ گئیاں ۔ سن 1926 اتے پھر 1930 وچ فرقو دنگے فساد ہوئے ۔ دوجے عالمی لڑائی وچ جاپانیاں نے کلکتے دے گھاٹاں اتے ہوائی حملے کر دتے جس نال اتھوں دے لوکاں دا جانی نقصان بہت ہویا ۔ ساریاں نالوں ودھیرے گمبھیر فساد سن 1946 وچ ہی ہوئے جدوں بریٹیش انڈیا دی ونڈ اٹلّ ہی ہو گئی سی اتے مسلماناں تے ہندواں وچکار تناؤ سکھراں چھوہ چکا سی ۔ سن 1947 وچ بھارت اتے پاکستان وچکار ہوئی بنگال دی ونڈ کارن ، کلکتے دے ترقی نوں بھاری سٹّ وجی ۔ ہن کلکتہ صرف مغربی بنگال دی ہی [[راجگڑھ]] رہِ گیا اتے اسدے سابقہ پچھواڑے دے اک حصے دا وپار کھسّ گیا ۔ اس ویلے ہی پوربی پاکستان توں لکھاں دی گنتی وچ شرنارتھی کلکتے وچ آ گئے ۔ اس نال اتھوں دیاں سماجی سمسیاواں اتے تیزی نال ودھ رہی آبادی دی مسئلہ ہور وی گمبھیر روپ دھارن کر گئی ۔
جدید شہر– –
ویونت– – شروع وچ شہر دی قیام لئی ایہہ تھاں اس کرکے چنی گئی کیونکہ رکھیا اتے وپار دے پکھوں اس دی حالت بہت ہی اچتّ سی ۔ سمندری تل توں اس دی ودھ توں ودھ اچائی لگبھگ 10 می۔ اے ۔
خاص کلکتے شہر دا کل رقبہ لگبھگ 100 و۔ کہ۔ می۔ اے ایپر سارے میٹروپالٹن کھیتر دا کل رقبہ 1300 و۔ کہ۔ می۔ اے اتے اس وچ 3 کارپوریشناں ، 1 چھاؤنی 26 میونسپلٹیاں اتے ہگلی دریا دے دوویں کنڈھیاں اتے واقع 44 میونسپل شہری کھیتر شامل ہن ۔ دریا دے مغربی کنڈھے اتے ہاوڑا ، اتر ول بڑانگر ، اتر-مشرق ول دکھنی ڈم ڈم ، دکھن ول دکھنی اپ-شہری کھیتر ‘ بیہالا’ اتے دکھن-پچھم ول گارڈن ریچ نامی کلکتے دے مکھ اپ-نگر ہن ۔ ایہہ سارا کھیتر اک وڈے شہر نوں روپمان کردا اے ۔
جلوایو– – اتھوں دا جلوایو اپ-اشنی اے ۔ گرمیاں وچ مانسون پوناں بڑی بھاری ورکھا کردیاں ہن ۔ ودھ توں ودھ تاپمان 42˚ سیں ( 108˚ پھا ) اتے گھٹ توں گھٹ تاپمان 7˚سیں ( 44˚پھا ) تیک پہنچ جاندا اے ۔ اتھے اوسطاً سالانہ ورکھا 160 سے۔ ( 64' ' ) ہندی اے ۔ ورکھا دا 80 فیصد حصہ مانسون پونا ولوں جون توں ستمبر تیک پیندا اے ۔ سردیاں وچ سویرے دھند اکثر پیندی اے اتے شام نوں فیکٹریاں دے دھوئیں آدی نال بدل چھائے رہندے ہن ۔
آواجائی– – اندرونی– شہر اتے اس دے اپ-نگراں وچ لگپگ 805 کہ۔می۔ لمبیاں سڑکاں ہن پر ایہناں سڑکاں دی ماڑی حالت نے اک گمبھیر مسئلہ کھڑی کر دتی اے ۔ اتھوں دی عامَ ڈھوآ-ڈھوائی ٹرانماں اتے بساں اتے انحصار اے ۔ کلکتے اتے ہاوڑے وچ 26 ٹرام رستہ ہن جنہاں وچ لگبھگ 65 کہ۔ می۔ دوہرے ٹرام-رستہ ہن ۔ ٹرام گڈیاں دا پربندھ سرکار ماتحت اے ۔ راج سرکار اتے پرائیویٹ کمپنیاں بساں نوں چلاؤندیاں ہن ۔ سرکاری ٹرانسپورٹ دیاں لگبھگ 1100 بساں اتے 450 ٹرام گڈیاں چلدیاں ہن ۔ ایہہ اک سال وچ لگپگ 1 ، 000 ، 000 ، 000 مسافراں نوں اک تھاں توں دوجی تھاں تے پہنچاندیاں ہن ۔
بھارت دی پہلی اپ-رستہ نظام ڈم ڈم اتے ٹالیگنج وچکار اک 16.5 کہ۔ می۔ اتری-دکھنی لائن سن 1973 وچ بناؤنی شروع کیتی گئی ۔ اس لائن دے مکمل ہو جان تے ایہہ 1 ، 390 ، 00 ویکتیاں نوں روزانہ آواجائی دیاں سہولتاں مہئیاں کریگی ۔
کلکتے اتے اسدے مغربی پچھواڑے دا میل-جول ہگلی دریا اتے بنے پلاں ‘ ہاوڑا برجّ’ اتے دور اتر وچ بنے ، ‘ بالی برج’ اتے انحصار کردی اے ۔ تیسرے پل دی وی یوجنابندی تیار کیتی جا چکی اے ۔ ہاوڑا برجّ ، ( کلکتے دا پچھواڑے نال لنک جوڑن والا پل ) اتے گڈیاں دی آواجائی لئی اٹھ تنگ رستے اتے مرکز وچ دو ٹرانم-مارگم ہن اتے ایہہ دنیا دے سبھ توں ودھ ورتوں وچ لیاندے جان والے پلاں وچوں اک اے ۔
باہری– – گرینڈ ٹرنک روڈ ( نیشنل ہائیوے نن : 2 ) بھارت دے سبھ توں پرانے سڑک مارگاں وچوں اک اے ۔ ایہہ کلکتے توں لے کے کشمیر تیک لگبھگ 1600 کہ۔ می۔ ( 1000 میل ) تیک جاندی اے ۔ بندرگاہ نوں اتری بھارت نال جوڑن والا ایہہ مکھ رستہ اے ۔ ہور قومی شاہ-راہ کلکتے نوں بھارت دے مغربی تٹّ ، مغربی بنگال دے اتری حصے اتے بنگلہ دیش نال لگدی سرحد نال جوڑدے ہن ۔
ہگلی دریا دے مغربی کنڈھے تے ہاوڑا اتے پوربی کنڈھے تے سیالداہ ریلوے سٹیشناں توں چار چپھیرے نوں ریلاں چلدیاں ہن ۔ ایہناں دوہاں سٹیشناں توں لگبھگ 250 ، 000 مسافر روزانہ آؤندے جاندے ہن ۔
کلکتے دے اخیرلے ہوائی اڈے ڈم ڈم توں ہر روز لگبھگ 120 انتر قومی اتے قومی اڈاناں ہندیاں ہن ۔
آبادی– – سن 1981 دی مردمشماری مطابق کلکتے شہر دی وسوں 3 ، 291 ، 655 اے بھاویں سارے میٹروپالٹن کھیتر دی کل وسوں 9 ، 166 ، 0000 اے ۔ اس وسوں وچ 80% ہندو اتے باقی مسلمان ، عیسائی ، سکھ ، جینی ، بتکنیک اتے ہور دھرماں دے لوک ہن ۔ سن 1961 وچ اتھے 66% لوک بنگلا ، 20% ہندی اتے 9% اردو بولدے سن ۔ اس توں علاوہ اڑیا ، پنجابی اتے ہور بولیاں وی بولاں جاندیاں ہن ۔ کلکتہ نہ صرف اک بھارتی شہر ہی اے سگوں ایہہ عالمی دا اک شہر بن گیا اے ۔ بھارتیاں توں علاوہ اتھے انگریز ، نیپالی ، چینی ، امریکن ، اسٹرلین ، برمی ، آرمینیئن ، اپھریکن ، پرتگیزی ، آئرلینڈی ولندیز ، فرانسیسی ، اطالوی ، ڈینمارک دے لوک ، ازرائلی اتے ایرانی لوک رہندے ہن ۔ آبادی-گھنتای لگبھگ 32 ، 000 متعلق و۔ کہ۔ می۔ اے ۔
مکان اساری– – شہر وچ رہن لئی مکاناں دی بڑی تھڑ اے ۔ سن 1973 وچ اس شہر وچ گھٹو گھٹ 200 ، 000 انسان پٹڑیاں تے رہن والے سن ۔ کلکتہ میٹروپالیٹن ڈسٹرکٹ دیاں سنستھاگت پناہ-ستھاناں تے رہن والے 366 ، 000 ویکتیاں وچوں 2/3 توں ودھیرے لوک شہر وچ رہندے ہن ۔ شہر وچ 600 ، 000 توں ودھ گھراں دیاں اکائیاں ہن اتے اسدا 3/4 حصہ ہی صرف رہائشی مقصد لئی ورتیا جاندا اے ۔ متعلق مکان ویکتیاں دی اوسطاً گنتی پنج اے اتے متعلق کمرہ ویکتیاں دی اوسطاً گنتی تن اے ۔ ودھیرے اکائیاں بہت چھوٹیاں ہن ۔
شہر وچ لگبھگ 3000 بستیاں گندیاں بستیاں ہن ، جنہاں وچ 189 ، 000 پروار رہندے ہن ۔
شہر دی نہار– – ادھنک کلکتے دے کئی حصےآں وچ ، اچیاں عمارتاں تے اچے بہو-منزلے بلاک تاں اسمان نوں جا لگدے ہن ۔ شہر دی نہار بڑی تیزی نال بدل رہی اے ۔ مرکزی کلکتے دا چورنگی کھیتر ( جو کسے ویلے عالیشان مکاناں دی اک قطار ہندی سی ) دفتراں ، ہوٹلاں اتے دوکاناں بناؤن لئی چھڈّ دتا گیا اے ۔ اتری اتے مرکزی کلکتے وچ اجے وی بہت ساریاں عمارتاں دو جاں تن منزلیاں ہن ۔ دکھنی اتے دکھنی-مرکزی کلکتے وچ بہو-منزلے کمریاں والیاں عمارتاں بنیاں ہوئیاں ہن ۔
سن 1875 دوران کلکتے وچ 21 عیسائی گرجا گھر اتے رومن کیتھولک گرجا گھر سن ۔ اج ایہناں وچوں کجھ کھنڈر بن چکے ہن ۔ کلکتے وچ وڈے اتے چھوٹے مندراں دی بھرمار اے ۔
شہر دی اساری کلا– – کلکتے دی پرانی اساری کلا دیاں یادگاراں اتے مغربی اثر حاوی اے ۔ گورمنٹ ہاؤس ( اجوکا راج بھون ) ڈربیشر دے کیڈلیسٹن ہال دی نقل اے ۔ اتھوں دی ہائی کورٹ ایپر بیلجیئم وکھے بنے کلاتھ ہال نال ملدا جلدا اتے اتھوں دا ٹاؤن ہال یونانی نمونے دا بنیا اے ۔ اسدی ڈیوڈھی ڈارک ہیلنک نمونے دی اے ۔ سینٹ پال دا وڈا گرجا-گھرجا انڈو-گاتھک نمونے دی اساری-کلاری تے بنایا گیا ۔ ‘ رائیٹرز بلڈنگ’ گاتھک نمونے دی اساری-کلاری تے بنی ہوئی اے جس دے سکھر اتے بتکاری کیتی ہوئی اے ۔ انڈین میوزیم اطالوی نمونے دا بنیا ہویا اے ۔ عالیشان گمبد والے اتھوں دے جنرل پوسٹ آفس دے تھم کورنتھی ( یونان ) نمونے دے ہن ۔ ‘ اخترلونی یادگار’ دا عالیشان تھم 50 می۔ ( 165 فٹ ) اچا اے ۔ اسدا بنیاد مصری تھم سیریئن اتے برج ترکی نمونے دا بنیا ہویا اے ۔
وکٹوریا میموریال حالَ– – پرانے مغربی اتے مغلاں دی اساری دی اک سانجھی جھلک پیش کردا اے ۔ ناخدا مسجدّ اکبر دے سکندریا وکھے اساری مقبرے دے نمونے تے بنائی گئی اے ۔ “ برلا پلینیٹیریئم سانچی دے بتکنیک ستوپ ، ( یادگار ) دے نال ملدا-جلدا اے ۔
مغربی بنگال ودھان کونسل والی عمارت جدید اساری-کلاری دے نمونے دی اک شاندار اداہرن اے جد کہ ‘ رامکرشن مشن انسٹیچیوٹ آف کلچر’ بھارت دے تہذیبی ورثے دی ترجمانی کردا اے ۔
آرتھکتا– – کلکتہ پوربی بھارت دا اک وتی صدر-مقام اتے نال دی نال ہی اک وڈا تجارتی گودام اتے صنعتی شہری ڈسٹرکٹ دا مرکز اے ۔ اتھوں دی بندرگاہ راہیں آسام اتے میگھالیا دے چاہ دے باغاں اتے مغربی بنگال دے پٹسن دے صنعت دا پیداوار باہر بھیجیا جاندا اے ۔ بھاویں کلکتے دی مطلب انتظام انکھڑویں روپ وچ کلکتے دے سموہک قصبیاں اتے سمچے روپ وچ سارے پچھواڑے نال جڑی ہوئی اے پھر وی پٹسن دے صنعت نوں چھڈکے ، کجھ صنعت سدھے طور تے بندرگاہ نال جڑے ہوئے ہن ۔
کلکتے دی بندرگاہ– – عامَ سالاں وچ کلکتے دی بندرگاہ توں ملّ دے پکھوں بھارت دی 25 فیصد مال دی آیات اتے 40 پرتشت مال دی نریات ہندی اے ۔ کلکتے دا شہر ودھیا قسم دا لوہا اتے فولاد باہروں منگواؤندا اے اتے گھٹیا فولاد اتے کچا لوہا باہر بھیجدا اے ۔ اس توں علاوہ اتھوں لون پیٹرولیئم ، ایسپھالٹ بٹیومینن سیمنٹ ، کھاد ، مشینری اتے ریلوے سامان آدی باہروں منگوایا جاندا اے اتے کولا ، کچی دھات پٹسن دا سامان آدی چاہ ، کھنڈ ، ہڈیاں ہڈی-چورا اتے لواے دا چورا اتھوں باہر بھیجیا جاندا اے ۔ آیات تے نریات کیتیاں جان والیاں ایہناں ساریاں وستاں دی ڈھوآ-ڈھوائی ، سٹور کرن ، تھوک اتے پرچون روپ وچ ویچن دیاں ساریاں سہولتاں اس بندرگاہ تے مہیا ہن ۔ بدیشی مدرا کماؤن وچ وی مقابلتاً کلکتے دی بندرگاہ دی اہمیت زیادہ اے ۔
بینکنگ اتے کامرس– – بدیشی بینکاں وچوں لگبھگ 1/3 حصہ کلکتے وچ ہی ہن ۔ کلکتے دی سٹاک ایکسچینج دیش دی متحد وتی مارکیٹ وچ بڑا اہم رول ادا کردی اے ۔
اس توں علاوہ کولے دیاں خاناں نوں کنٹرول کرن والی ایجنسی کلکتے وکھے ہی اے ۔ پٹسن دیاں ملاں ، اتے وڈے پیمانے دے انجینیئرنگ صنعتاں دا وی کنٹرول اتھوں ہی کیتا جاندا اے ۔ ‘ دی بنگال چیمبر آف کامرس اینڈ انڈسٹری’ اتے ‘ انڈین چیمبر آف کامرس’ کلکتے وچ ہی قائم ہن ۔ کولا ، لوہا ، میگنیز ، ابرق ، پیٹرولیئم ، چاہ اتے پٹسن کلکتے دے پچھواڑے دیاں اپجاں ہن ۔ کلکتہ پوربی کھیتر وچ سمندری جہازاں دی لدائی دا اک مرکز اے ۔ ایہہ چھپائی اتے پرکاشن اتے اخباراں دے سرکولیشن اتے نال دی نال ہی منورنجن دا اک مکھ مرکز اے ۔
ادیوگ– – ایہہ پٹسن نوں پراسیسّ کرن والا دنیا دا سبھ توں وڈا شہر اے ۔ بہت ساریاں گھریلو اتے صنعتی وستاں دا پیداوار اتے وترن کلکتے وکھے ہی ہندا اے ۔ ایہناں وستاں وچ لگبھگ ساریاں کھان پین دیاں وستاں تماکو ، کپڑے ، ہوزری ، بسترے ، چمڑے ، ربڑ دا سامان اتے شنگار دا سامن آدی شامل ہن ۔ اتھوں دے کارخانیاں وچ ڈھوآ-ڈھوائی دیاں گڈیاں ، بجلئی موٹراں ، بجلئی لیپت وستاں ، سانچے بناؤن والیاں پھاؤنڈریاں رنگ ، وارنش ، کیمیائی مادہ ، پلائیوڈّ ، چاہ دے بند ڈبے ، صابن ، سیاہی ، پینسل ، لواے اتے فولاد دیاں وستاں آدی دا پیداوار وی ہندا اے ۔
سمچی مطلب ووستھا– – مول روپ وچ شہر دی مطلب انتظام وپاری اے ۔ اتھوں دے سارے کامیاں دا 40 فیصد وترن– – کتیاں وچ لگا ہویا اے ۔ پھر وی بندرگاہ تے کم کرن والیاں دی گنتی تنخواہ سوچیاں مطابق 40 ، 0000 اے ۔ اتھوں دے دوجے وڈے سرکاری محکمے ہتھیار بند ، فوج ، پولیس ، بینک اتے جیون بیمہ کارپوریشن آف انڈیا ہن ۔ اتھوں دے نجی کھیتر دے مکھ محکمے سٹاک ایکسچینج ، ڈاکٹری اتے تعلیم ، لیکھا سائنس اتے قرضہ دین دیاں فرماں ، چیمبر آف کامرس ، میونسپل کارپوریشن ، بجلی تے گیس کمپنیاں ، ٹرانماں اتے بسّ کمپنیاں اتے اساری کم نال متعلق ہن ۔
پربندھ اتے سماجی سیواواں– – گورنر کلکتے دے تریخی راج بھون وچ رہندا اے ۔ صوبائی اسمبلی شہر دے وچالے واقع اے ۔ اسے طرحاں ہی سکتریت ( جس نوں رائیٹرز بلڈنگ ) دے طور تے جانیا جاندا اے ، شہر وچ ہی اے ۔ کلکتہ ہائی کورٹ جہڑی شہر اتے مول ادھیکار-کھیتر اتے سارے بنگال اتے اپیلی اختیار کھیتر دی ورتوں کردی اے ، وی اسے شہر وچ ہی واقع اے ۔ بھارت سرکار دیاں کئی ادارےآں جویں نیشنل لائبریری ، انڈین میوزیم جیالوجیکل سروے آف انڈیا اتے موسم سائنس ڈیپارٹمنٹ وی اتھے ہی قائم اے ۔ میونسپل کارپوریشن اتھوں دی میونسپل سرکار چلاؤندی اے ۔
کلکتہ امپروومینٹ ٹرسٹ ، کلکتہ میٹروپالٹن یوجنابندی ادارہ ، کلکتہ میٹروپالٹن پانی اتے صفائی اتھارٹی اتے کلکتہ میٹروپالٹن ڈسٹرکٹ اتھارٹی اتھوں دیاں ہور اہم سرکاری ادارےآں ہن ۔
شہر دے مکھ واٹر ورکس اتے 200 وڈے اتے 3 ، 000 چھوٹے کھوہاں توں لگبھگ 116 ، 000 ، 000 گیلن صاف کیتا ہویا پانی روزانہ سپلائی کیتا جاندا اے ۔ میونسپل کلکتے وچ لگبھگ 645 کہ۔ می۔ دی لمبائی توں ودھ زمین دوز گندے نالے اتے اس توں کجھ لمبائی دیاں کھلھیاں نالیاں بنیاں ہوئیاں ہن ۔ شہر دے 45 پرتشت رقبے وچ اجے تیک وی زمین دوز گندے نالیاں دیاں سہولتاں نہیں دتیاں جا سکدیاں بھاویں کلکتے نوں کلکتہ الیکٹرک سپلائی کارپوریشن ، ویسٹّ بنگال سٹیٹ الیکٹریسٹی بورڈ ، درگاپر پاور سٹیشن ، بندیل تھرمل پاور سٹیشن اتے دمودر ویلی کارپوریشن گرڈّ توں بجلی سپلائی کیتی جاندی اے پھر وی اتھے بجلی پیداوار صلاحیت اتے کھپت وچ کافی وڈا انتر اے ۔
صحتَ اتے سرکھیا– – پرائیویٹ کلنکاں توں علاوہ اتھے 40 ہسپتال ہن ۔ اسدے نال ہی میونسپل کارپوریشن اتے چیرٹیبل ٹرسٹ کجھ مفت ڈسپینسریاں چلاؤندیاں ہن ۔ شہر وچ کئی میڈیکل کالج ہن ۔ لگبھگ 7000 رجسٹرڈ میڈیکل پریکٹیشنر ہن ۔ اتھے اک ہزار ویکتیاں پچھے ڈاکٹراں دی گنتی دیش دے باقی ہسیا دے مقابلے تے بہت زیادہ اے ۔ پھر وی ہسپتالاں وچ بہت بھیڑ رہندی اے ۔ ایہہ بھارت دے اتر-پوربی کھیتر لئی میڈیکل مرکز اے ۔
کلکتے دی پولیس فورس دا پربندھ کمیشنر پولیس ماتحت ہندا اے ۔ سارا شہر چار پولیس ڈویژناں وچ ونڈیا ہویا اے ۔ فائر برگیڈ دا ہیڈ-کواٹر وی مرکزی کلکتے وچ ہی اے ۔ پچھلے دساں سالاں وچ ( 1970 توں بعد ) اتھے جان-مال دی سرکھیا اک وڈی مسئلہ بن گئی اے اتے جرماں دی گنتی وی بہت ودھ گئی اے ۔ نتیجے وجوں پولیس فورس کافی ودھا دتی گئی اے ۔
سکھیا– – اتھے پرائمری سکھیا حاصل کرن والے بچیاں ( 6 توں 10 سال ) وچوں لگبھگ 70 پرتشت بچے پرائمری سکولاں وچ جاندے ہن اتے ایہناں وچوں 1/3 حصہ میونسپل کارپوریشن ولوں چلا ئے جاندے مفت پرائمری سکولاں وچ جاندے ہن ۔ اتھے 11 توں 14 سال دی آیو-گروپ وچ لگبھگ 60 پرتشت لڑکے ، 40 پرتشت لڑکیاں سیکنڈری سکھیا اتے 14 توں 16 سال دی آیو-گروپ دے لگبھگ 30 پرتشت لڑکے اتے 20 پرتشت لڑکیاں مانتا حاصل سکولاں ( سرکاری تے غیر سرکاری ) وچ سکھیا حاصل کردیاں ہن ۔ ہائر سیکنڈری طبقےآں وچالے سارے مانتا حاصل سکولاں دا پربندھ بورڈ آف سیکنڈری ایجوکیشن چلاؤندا اے ۔
اتھے تن یونیورسٹیاں– – کلکتہ یونیورسٹی ، جادوپر یونیورسٹی اتے رابندرا بھارتی یونیورسٹی– – ہن ۔ کلکتہ یونیورسٹی ماتحت شہر دے 50 کالج اتے کئی ہور باہرلے کالج ہن ۔ اتھے کھیتی باڑی کلا ، ساہت ، کامرس دنداں متعلق سائنس ، سکھیا انجینیئرنگ ، کومل قلعواں اتے سنگیت ، ہوم سائنس ، جنرلزم ، قانون ، لائبریری سائنس ٹیکنالوجی ، سماجی بھلائی ، بزنیس مینیجمینٹ اتے پشو سائنس دیاں پھیکلٹیاں ہن ۔ ایہناں کالجاں توں علاوہ آرٹس ، سائنس اتے ڈاکٹری متعلق ، یونیورسٹی کالجاں وچ پوسٹ-گریجوئیٹ سکھیا اتے کھوج نوں خاص تھاں دتی ہوئی اے ۔
‘ دی انڈین سٹیٹسٹیکل انسٹیچیوٹ’ ، ‘ دی انڈین ایسوسی ایشن فار دا کلٹیویشن آف سائنس’ ، ‘ دی بوس ریسرچ انسٹیچیوٹ’ ( نیچورل سائنسز ) اتے ‘ آل انڈیا انسٹیچیوٹ آف ہائیجن’ اتے ‘ پبلک ہیلتھّ’ اتھوں دیاں مشہور کھوج ادارےآں ہن ۔
تہذیبی جیون– – کلکتہ بھارت دا سبھ توں اہم تہذیبی مرکز اے ۔ تن یونیورسٹیاں توں علاوہ ایشیاٹک سوسائٹی آف بنگال ، دی بنگیا ساہت کونسل ، دی رام کرشنا مشن اسٹیچیوٹ آف کلچر ، دی اکاڈمی آف فائین آرٹس ، دی برلا اکاڈمی آف آرٹ اینڈ کلچر ، دی مہاں بتکنیک سوسائٹی ، دی ایران سوسائٹی اتے کلکتہ ہسٹاریکل سوسائٹی اتھوں دیاں مشہور ادارےآں ہن جنہاں نے اتھوں دے تہذیبی جیون نوں امیر بنایا ہویا اے ۔ آرٹس دیاں ساریاں برانچاں اتھے موجود ہن ۔ دستکاری دا وی اس شہر وچ اہم رول اے ۔ شہر دے فلم سٹوڈیؤز وچ سنیمے دیاں فلماں تیار کیتیاں جاندیاں ہن ۔
رابندر ناتھ ٹیگور نے سن 1937 وچ اتھے ہی پہلی ‘ آل بنگال میوزک کانفرنس’ دا افتتاح کیتا سی ۔ اتھے ہر سال سنگیت دیاں کئی کانفرنساں ہندیاں ہن ۔ ‘ سوسائٹی آف ورکنگ آرٹسٹس’ ‘ دی سوسائٹی آف پروگریسو آرٹسٹس’ ‘ دی سوسائٹی آف اوریئینٹل آرٹ’ ‘ دی پینٹرز پھرنٹ’ اتے ہور ادارےآں سالانہ شو پیش کردیاں ہن ۔
کلکتے وچ انگریزی بولی دا کوئی مستقل تھئیٹر نہیں اے ایپر ایمچیور ڈرامہ کلبّ انگریزی ناٹک کرواؤندیاں ہن ۔ اتھے 6 تھئیٹر ہن جنہاں وچ باقائدہ طور تے بنگالی ناٹک کروائے جاندے ہن ۔ شہر وچ لگبھگ 80 سنیما-گھرنیما ہن ۔ انگریزی ، بنگالی ، ہندی اتے اردو فلماں اتھے باقائدہ طور تے وکھائیاں جاندیاں ہن ۔
جواہر لال نہرو روڈ اتے بنیا انڈین میوزیم بھارت وچ سبھ توں پرانا میوزیم اے ۔ بھارت دی سبھ توں وڈی لائبریری نیشنل لائبریری ، جس وچ 10 ، 000 ، 000 کتاباں اتے 2000 ہتھ لکھتاں مول روپ وچ پئیاں ہن ، وی اسے شہر وچ اے ۔
پریس ریڈیو اتے ٹیلیوین– – اتھے انگریزی بولی وچ 3 ، بنگالی وچ 6 ، ہندی وچ 5 ، اتے اردو وچ 4 روزاناں اخبار چھپدے ہن ۔ اتھے پنجابی بولی وچ وی اک روزاناں اخبار چھپدا اے ۔ آکاشوانی بھون ، آل انڈیا ریڈیو سٹیشن شہر وچ ہی قائم اے ۔ اس توں علاوہ اک نواں ٹیلیوین سٹیشن وی قائم کیتا جا چکا اے ۔
کھیڈ میدان تے کلباں– – اتھے 170 دے قریب پارک ، چوک اتے کھلھیاں تھاواں رکھیاں گئیاں ہن ۔ میدان ( 495.2 ہیکٹیئر ) سبھ توں اہم کھلھا تھاں اے ۔ اس توں بنھاں فٹ بال ، کرکٹ اتے ہاکی دے میدان وی ہن ۔ میدان دے نال لگدے ‘ ایڈن گارڈنز’ وچلا کرکٹ گراؤنڈ دنیا بھر دے سبھ توں پرانے کرکٹ گراؤنڈاں وچوں اک اے ۔ شہر دے اندر دو ریس کورس اتے دو گالف کورس ہن ۔ ‘ لیک کلبّ’ اتے ‘ بنگال روئنگ’ ناں دے کلبّ ہن ۔ کشمی چلاؤنا اتھے عامَ اے ۔ اتھوں دے جوآلوزیکل گارڈنز 18.00 ہیکٹیئر وچ پھیلے ہوئے ہن ۔ دریا دے مغربی کنڈھے اتے انڈین بٹینیکل گارڈنز ہن جنہاں نے 108 ہیکٹیئر رقبہ ملیا ہویا اے ۔ ایہناں باغاں دے مشہور ہربیریئم وچ پودیاں دیاں لگبھگ 40 ، 000 ذاتیاں ملدیاں ہن ۔ اتھے اک بہت وڈا چڑیا-گھریا وی اے ۔
{{ہندستان دے شہر}}
| |||