"<span lang="ur">دُلا بھٹی</span>[[ گٹھ:مضامین جنہاں وچ اردو بولی دا متن شامل اے ]]" دیاں دہرائیاں وچ وکھراپا
Content deleted Content added
گروہ گٹھ بندی: کاپی گٹھ :شخصیتاں توں گٹھ :تریخی شخصیتاں |
No edit summary |
||
لیک ۷ –
دلا بھٹی تے اودے لوکاں نے [[پنجاب]] تے [[مغل راج]] نوں نئیں منیا تے مغل فوج نال لڑائی پے گئی حالات اینے خراب سن جے مغل بادشاہ اکبر جنے [[فتح پور سیکری]] چ اپنا دارالحکومت قلعہ تے محل بنا لۓ سن اونوں اے ساراچھڈ کے [[پنجاب]] آنا پیا تے پنجابیاں دی بغاوت نوں کچلن لئی 20 سال ایتھے لانے پۓ۔ دلا بھٹی پھڑیا گیا اونوں پھانسی دے دتی گئی. دلے بھٹی دی قبر [[لہور|لہور]] چ اے۔
==پنجاب دے چار سورمے==
[[پنجاب]] دے چار مشہور لوک نائکاں [[جگا جٹ]]، [[جیونا موڑ]] اتے سچا سورما وچوں عبداللہ خان بھٹی عرف دلا بھٹی سبھ توں پہلاں ہویا اے۔ دلا بھٹی پنجاب دا پہلا [[رابن ہڈ|روبن ہڈ]] سی۔ اس دا جم 1569ء دے قریب [[اکبر]] مہان دی حکمرانی دور وچ ہویا سی۔ اس دی ماں دا نام لدھی اتے باپ دا نام رائے فرید خان بھٹی سی جو [[مسلمان راجپوت]] سی۔
==دلے دے پیؤ دا سرداری علاقہ==
فرید خان ساندل بار دے پنڈی بھٹیاں علاقے دا سردار سی تے اس دا اثر موجودہ [[حافظ آباد]] توں لے کے [[ملتان]] تک سی۔ [[پنڈی بھٹیاں] دا علاقہ اجکل پاکستان دے [[ضلع فیصل آباد]] دے آس پاس پیندا اے۔ [[اکبر]] توں پہلاں بھارت وچ زمیناں دا لگان اکٹھا کرن ویلے بڑی دھاندلی چلدی سی۔ پر اکبر نے اپنے وزیر [[دیوان ٹوڈر مل]] دی مدد نال سارے راج وچ زمین دی منتی کروائی تے اسے حساب نال لگان مقررہ کر دتا۔ معاملہ اگراہنا زمیدار اپنا حق سمجھدے سن۔ پر اکبر ولوں سدھا معاملہ اگراہن توں زمیدار بھڑک گئے تے اپنے معاقلےآں تے حقاں وچ دخل سمجھ کے بغاوتاں کر دتیاں۔ باراں وچ رہن والے لوک مڈھ توں ہی باغی سن۔ [[محمود غزنوی]] اتے [[بابر]] نوں اس علاقے وچ سخت مزاحمت دا ساہمنا کرنا پیا سی۔ لڑن بھڑن اتے لٹمار دے شوقین ایہہ لوک سرکاری حکومت نوں نہیں مندے سن۔ اپنے علاقے وچوں لنگھن والے قافلیاں اتے سرکاری خزانے نوں لٹّ لیندے سن۔ [[فرید خان بھٹی]] نے وی بغاوت کر دتی۔ پر [[مغل راج|مغلاں]] دیاں وڈا فوجاں نے جلدی ہی بغاوتاں دبا دتیاں۔ فرید خان اتے اس دے باپ [[ساندل خان بھٹی]] نوں پھانسی لگا دتا گیا تے جگیراں ضبط کر لئیاں گئیاں۔ کہندے ہن کہ فرید خان اتے اس دے باپ ساندل خان اتے اوہناں دے ساتھیاں دیاں لاشاں توڑی نال بھر کے [[شاہی قلعہ]] [[لاہور]] دے دروازے اتے لٹکا دتیاں گئیاں۔
==دلے دا جم==
دلے دا جم فرید خان دے مرن توں چار مہینے بعد ہوا سی۔ دلے نوں بچپن وچ پتہ نہیں سی کہ اس دے باپ-دادے نال کی واپریا اے۔ اس دا بچپن وی عامَ بچیاں وانگ [[مسیت]] وچ پڑھ کے اتے کھیڈ کدّ کے بیتیا۔ اوہ بچپن توں ہی بڑا دلیر اتے باغی قسم دا سی۔ جدوں مولوی نے سختی کیتی تاں اس نے پڑھنا ہی چھڈّ دتا۔ اوہ بچپن توں تیر، [[تلوار]]، بندوقاں وغیرہ چلاؤن دا شوقین سی۔ جدوں اوہ غلیل نال عورتاں دے گھڑے بھنّ دندا تاں لدھی دلے نوں ڈانٹن دی بجائے اپنے شوہر دی اکو اک نشانی سمجھ کے عورتاں نوں نویں گھڑے لے دندی۔
==مغلاں خلاف کاروائیاں دی شروعات==
جدوں دلے نوں اپنے باپ دی ہونی بارے پتہ لگا تاں اوہ بھڑک اٹھیا۔ اس نے [[اکبر]] اتے [[مغل راج]] دے خلاف بغاوت کر دتی۔ اس نے سرکاری خزانہ لٹّ کے لوکاں وچ ونڈنا شروع کر دتا۔ اس نے کئی غریب گھراں دیاں لڑکیاں دے ویاہ کیتے۔ مغلاں دے کئیاں ہنکاری اہل کاراں نوں قتل کر دتا۔ اک وار تاں [[ساندل بار]] دا علاقہ لاہور دے صوبیدار دے قبضے وچوں اک طرحاں نال آزاد ہی ہو گیا۔ ایہہ وی کیہا جاندا اے کہ دلے نے [[حج]] کرن جاندی اکبر دی اک بیگم لٹّ لئی سی جاں بندی بن لئی سی۔ پر اس متعلق کوئی تریخی ثبوت نہیں ملدا۔
دلے دے کئی ڈاکے بڑے مشہور ہوئے سن۔ اس نے اک وار اکبر لئی خاص عربی گھوڑے لے کے جاندے [[کابل]] دے وپاری نوں لٹّ لیا سی۔ اس توں علاوہ اس نے شاہ ایران ولوں اکبر لئی بھیجے گئے تحفے لٹّ کے ترتھلی مچا دتی۔ لٹیا سامان غریباں وچ ونڈن کارن لوک اس نوں اپنی جان توں ودھ پیار کرن لگے۔ اس کٹڑتا والے یگ وچ وی اوہ مذہبی طور تے بہت ہی روادار سی۔ علاقے دے ہندواں متعلق اس دا ووہار بہت ہی پیار بھریا سی۔ اوہ ہندواں، سکھاں اتے مسلماناں دا سانجھا ہیرو اے۔
==لوہڑی تے دُلا==
دلے نے سندری مندری نامی ہندو لڑکیاں نوں جگیردار دے پنجے وچوں بچا کے آپ اوہناں دا باپ بن کے اوہناں دا ویاہ کروایا تے سارا داج خود دتا۔ اس دے اس کارنامے نے اس نوں ہمیشہ لئی امر کر دتا۔ اج تک ہر سال لوک اس نوں اس نوں لوہڑی دے تہوار تے “سندر مندریئے ہو، تیرا کون وچارا ہو، دلا بھٹی والا ہو” گا کے یاد کردے ہن۔
==اپنےآں دی غداری==
دلے دی لوک ربّ وانگ پوجا کرن لگے۔ پر دلے دی چڑھائی اس دے چاچے جلال الدین کولوں برداشت نہ ہوئی۔ اوہ مغلاں دا مخبر بن گیا اتے خبراں سرکار تک پہنچاؤن لگا۔ پر بھاری کوشش دے باو جود لاہور دا صوبیدار دلے نوں دبا نہ سکیا۔ اس نوں کئیاں وار منہ دی کھانی پئی۔ اس تے دکھی ہو کے [[اکبر]] نے [[ساندل بار]] دی بغاوت دباؤن لئی اپنے دو بہت ہی قابل جنرل، مرزا علاؤالدین اتے مرزا ضیاؤالدین خان 15000 فوجی دے کے لاہور بھیجے۔ [[لاہور]] دے صوبیدار نوں بڑے سخت حکم بھیجے کہ جے بغاوت نہ دبائی گئی تاں تیرا سر وڈھّ دتا جاویگا۔
==مغلاں نال لڑائیاں==
دلی توں آئے جنرلاں دی کمانڈ ہیٹھ لاہور اتے دلی دی رلی ملی فوج دلے دے پچھے ہتھ دھو کے پے گئی۔ دلے دا گھر گھاٹ تباہ کر دتا گیا۔ لدھی سمیت بھٹیاں دیاں ساریاں عورتاں بندی بنا لئیاں گئیاں۔ کئی مہینے جھڑپاں چلدیاں رہیاں۔ دلے اتے ساتھیاں نے چھاپمار لڑائی نال فوج دے نکّ وچ دم کر دتا۔
==گرفتاری تے پھانسی==
کہندے ہن کہ جدوں مغل دلے نوں میدان وچ نہ ہرا سکے تاں اوہناں نے چھل دا سہارا لیا۔ وچولے پا کے صلح دی گل چلائی گئی۔ جدوں دلا گل بات لئی آیا تاں اس نوں کھانے وچ نشہ ملا کے بے ہوش کر کے گرفتار کر لیا گیا تے لاہور بند کر دتا گیا۔ آخر [[1599ء]] وچ 30 سال دی بھر جوانی وچ دلے نوں کوتوالی دے ساہمنے پھانسی لگا دتا گیا۔ کہندے ہن کہ اس دیاں آخری رسماں مہان صوفی سنت [[شاہ حسین]] نے نبھائیاں سن۔ اس دی قبر لاہور میانی صاحب قبرستان وچ بنی ہوئی اے۔ دلا پنجاب دے اتہاس دا امر کردار اے تے انکھ نال جیون دا نشان اے۔
==دلے دی کہانی [[چانگلی بولی]] وچ==
سینکڑیاں ورھے پنجاب دیاں شہراں وِچ کِسے دُلّے بھٹی دی کہانی نہ کیتی- شہر مُغلِ شاہی دے ٹھانے سن- شہراں وِچ امیراں تے سوداگراں، افسراں تے چاکراں، عالماں تے سُوجھواناں، پڑھن والیاں تے پڑھاون والیاں، حُجریاں والیاں تے مُجریاں والیاں دی رِزق ڈوری مُغل شاہی دِیاں رکاباں نال بجّھی ہوئی سی- دُلّے مُغل شاہی دے جُوہو جُوہ کُداڑدے گھوڑے نوں بار دے جنڈ نال بنّھ چھڈیا تے اوہدی کہانی مُغل راج توں نابری دا ڈگا بن گئی- ایس کارن شہراں وِچ دُلّے دا ناں مُونہوں کڈھن حرام تھی گیا-
Line ۱۰۲ ⟶ ۱۲۰:
دُلّاجیوندا ہا تے اوہدا ہوون ہر دم چُغتیاں دے من وِچ موت دا سُول گڈیندا ہا- دُلّے نوں مارن نال چُغتیاں دی موت نہ مُکی- ہتھوں سدیویں تھی گئی- دُلّا جیوندا ہا تاں چُغتیاں نوں آس آہی متے کِسے ویلے کِسے حیلے ایہہ نیویں- پر دُلّے نوں مار کے سُولی اُتے اوہدے عشق دا رنگ ویکھ کے چُغتیاں اوہنوں ہمیش واسطے آپنے گل دا پھاہ بنا لیتا ہے- ہُن جد تائیں جگ اُتے چُغتہ شاہی رہسی ہر دم موت دے وات ای رہسی توڑے دُلّے دی کہانی شہراں وِچ نہ وڑن دیو پِنڈاں وِچ نہ کرن دیو-
==ہورویکھو==
*[[جگا جٹ]]
*[[جیونا موڑ]]
==حوالے==
{{حوالے}}
==باہرلےجوڑ==
[[گٹھ:شخصیتاں]]
[[گٹھ:تریخی شخصیتاں]]
| |||