"<span lang="ur">وادی سندھ دی رہتل</span>[[ گٹھ:مضامین جنہاں وچ اردو بولی دا متن شامل اے ]]" دیاں دہرائیاں وچ وکھراپا
Content deleted Content added
صفے نوں ہڑپہ رہتل ول ریڈائرکٹ کرو |
No edit summary |
||
لیک ۱ –
{{Infobox archaeological culture
|name =وادی سندھ دی رہتل
|map = IVC-major-sites-2.jpg
|mapalt =
|altnames =
|horizon =
|region = ایشیا
|period = [[کانسی ویلہ]]
|dates = c. 7500 ق م– 1700 ق م
|typesite =
|majorsites =
|extra =
|precededby =
|followedby = [[ویدک ویلہ]]
}}
'''وادی سندھ دی رہتل''' (3300–1300 ق م؛ پروڈھ کال 2600–1900 ق م) سنسار دیاں پرانیاں دریا گھاٹی رہتلاں وچوں اک پرمکھ رہتل سی۔ ایہہ [[ہڑپا رہتل]] دے ناں نال وی جانی جاندی اے کیونجو اس دے وجود دے پہلے کھنڈر [[ہڑپا]] ناں دے نگر وچّ ملے سن ۔ ایہہ [[برصغیر]] دے اتلے لہندے حصے چ واقع سی۔<ref>http://www.harappa.com/har/indus-saraswati.html</ref> اسدا تھاں اج دا [[پاکستان]] اتے [[بھارت]] دا اتلا لہندا حصہ سی۔ ایہہ [[سندھ دریا]] توں لے کے اتے [[گھگر]]-ہکڑا (پرانا [[سرسوتی دریا]]) دی گھاٹی اتے اس توں اگے [[گنگا]] - [[جمنا]] دوآب دیاں اپرلیاں حداں تکّ پھیلی ہوئی سی۔ ایہدا رقبہ لگپگ 12،60،000 مربع کلومیٹر بندا اے۔ اس طرحاں ایہہ سبھ توں وڈی پرانی رہتل سی۔ [[موہنجودڑو]]، کالیبنگا، لوتھل، دھولاویرا، روپڑ، راکھیگڑھی، اتے [[ہڑپا]] اسدے پرمکھ مرکز سن۔ [[برطانوی راج]] ویلے وچّ ہوئیاں کھدائیاں دے آدھار اتے آثآر قدیمہ ماہراں اتے اتہاسکاراں دا اندازہ اے کہ ایہہ ماضی چ ودھی پھُلی رہتل سی اتے ایہہ شہر انیک وار بسے اتے اجڑے ہن۔ چارلس میسین نے پہلی وار اس پرانی رہتل نوں کھوجیا۔ کننگھم نے 1872 وچّ اس رہتلدے بارے وچّ سرویکھن کیتا۔ فلیٹ نے اس پرانی سبھیتا دے بارے وچّ اک لیکھ لکھیا۔ 1921 وچّ دیارام ساہنی نے ہڑپا دی کھدائی کیتی۔ اس پرکار اس سبھیتا دا ناں ہڑپا رہتل رکھیا گیا۔ ایہہ رہتل سندھ ندی گھاٹی وچّ پھیلی ہوئی سی، اس لئی اسدا نام سندھ گھاٹی رہتل رکھیا گیا۔ سندھ گھاٹی رہتل دے 1400 مرکزاں نوں کھوجیا جا سکیا اے جس وچوں 925 مرکز بھارت وچّ ہن۔ 80 فیصد تھاں [[سرسوتی دریا]] اتے اسدے معاون دریاواں دے آلے دوآلے اے۔
==تباہی دے کارن==
چار ہزار سال پہلاں سندھو وادی دی رہتل دے ختم ہون دے تنّ مکھ کارن آپسی لڑائیاں، لاگ دیاں بیماریاں تے موسم وچّ بدلاء سن۔ موسم ، معایتے سماجی بدلاء نے اس رہتل دی ترقی تے تباہی وچّ مکھ کردار نبھائیا سی پر اس گلّ ولّ بہت گھٹّ دھیان دتا گیا کہ اس بدلاء نے منکھی آبادی اپر کویں اثر پایا۔ ماہراں دے انوسار اس رہتلدے اوشیشاں(باقیات) دی گھوکھ کرن مگروں ایہہ سٹہ کڈھیا اے۔ ٹیم نے ہڑپا دی کھدائی دوران منکھی پنجراں دی جانچ پڑتال کیتی۔ اس توں پتہ لگا کہ لاگ دیاں بیماریاں نے اس رہتل نوں تباہ کرن وچّ اہم کردار ادا کیتا۔ [[ہڑپا]] سندھو گھاٹی دی رہتل دے سبھ توں وڈے شہراں وچوں اک سی۔ کھوج دوران لبھیاں بوہتیاں کھوپڑیاں دی حالت بہت خراب سی۔ بیان مطابق سندھو گھاٹی دی رہتلدا وکاس شانتی، سہجس تے سمانتا دے سدھانتاں ’تے ہویا۔ ادوں لوکاں وچّ سماجی وکھریویں نہیں سن۔ ہولی-ہولی پیار تے شانتی تے معاشی ، سماجی تے موسمی تبدیلیاں نے اثر پاؤنا شروع کر دتا۔ اس نال رہتل تباہی ولّ ترنی شروع ہو گئی۔ سماج وچّ ایہناں ماڑیاں گلاں دے آؤن دے نال-نال لاگ دیاں بیماریاں نے رہندی کسر کڈھ دتی۔ اس توں پہلیاں کھوجاں ’چ کیہا گیا سی کہ موسم دیاں تبدیلیاں دی مار نوں ایہہ رہتل جھلّ نہیں سکی تے تباہ ہو گئی۔ کجھ دہاکیاں توں نویں تکنیک نال کیتی کھوج توں رہتل دے خاتمے بارے نویں تتھّ ابھرے ہن۔ رہتل جو سانجھیوالتا دے نال کھڑی ہوئی سی، سماں پین نال اس ’چ سبھیاچاری وبھنتاواں آ گئیاں تے لڑائیاں شروع ہو گئیاں۔ رہتل ’چ کوہڑ تے ٹیبی پھیل گئی۔ ہڑپا دے شہریکرن دے شروعات دور وچّ وی کوہڑ پھیل گیا سی۔ ایہہ ختم نہ ہویا تے اپروں نویں بیماری ٹیبی نے رہتل وچّ اپنے پیر جماع لئے۔ اس توں علاوہ آپسی جھگڑیاں دوران سر ’تے حملہ کرکے کھوپڑی بھنن کارن مرن والیاں دی گنتی وی بہت سی۔
==حوالے==
{{حوالے}}
[[گٹھ:پرانے ویلے]]
[[گٹھ:سندھ]]
[[گٹھ:وادی سندھ دی رہتل]]
[[ur:وادی سندھ کی تہذیب]]
| |||