"<span lang="ur">ولادیمیر لینن</span>[[ گٹھ:مضامین جنہاں وچ اردو بولی دا متن شامل اے ]]" دیاں دہرائیاں وچ وکھراپا

| جمیا: || 22 اپریل 1870 [[الیانووسک]]، [[روسی سلطنت]]

'''ولادی میر لینن''' (22 اپریل 1870 - 21 جنوری 1924 ) اک روسی [[کمیونزم|کمیونسٹ]] انقلابی سی جیہڑا 1917 توں 1924 تک [[سوویت یونین]] دا آگو ریا۔

[[الیانووسک|سمبرنسک]] دے اک مڈھلی پدھر دے کھاندے پیندے ٹبر وچ لینن جمیا۔ 1887 وچ اوہدے وڈے پرآ نوں روسی سرکار نے جدوں پھانسی لایا تے اوہ انقلابی سیاست ول آیا۔ کازان یونیورسٹی وچ داخلے توں کج چر مگروں اوہنوں روسی زار دے حلاف کم کرن تے یونیورسٹی توں کڈھ دتا گیا۔ اگلے وریاں وچ اوہ مارکسی بنن دے نال قنون دی ڈگری وی لیندا اے۔ 1893 وچ اوہ [[سینٹ پیٹرزبرگ]] آیا تے اک مزدور سنگت دا آگو بن گیا۔ سرکار دے خلاف کم کرن تے اوہنوں سائیبیریا 3 ورے لئی دیس نکالا دیدتا گیا۔ اک سنگی انقلابی نادیزدا کرپسکایا نال ویاہ کرکے اوہ لیندے یورپ ول آجاندا اے جرمنی،[[سویٹزرلینڈ]] تے [[انگلینڈ]] ریندا اے۔ 1917 دے [[انقلاب فروری|فروری انقلاب]] مگروں جدوں زار شاہی مکادتی گئی اوہ دیس واپس پرتدا اے.

لینن 22 اپریل 1870 چ [[روسی سلطنت]] چ [[دریاۓ وولگا]] دے کںڈے تے وسدے شہر [[الیانووسک]] چ جمیا۔ اوہدے پیو دا ناں الیا الیانوف (1831–1886) تے ماں دا ناں ماریہ الایانوا (1835–1916) سی۔ اودا پیو اک استاد تے فیر سکولاں ڈریکٹر لگ گیا۔ اودے ماپے شائی راج ول سن تے کھلیاں سوچاں والے سن۔ نکی عمرے لینن نوں شظرنج کھیڈن دا چآ ریندا سی۔ اوہ سمبیرسک کلاسیکی جمنیزیہ وچ پڑھیا۔ اوہ مںڈا سی جدوں اوہ اپنی وڈھی پین نوں لاطینی پڑھان لگا۔ 12 جنوری 1886 نوں جدوں اوہ 16 ورے دا سی اوہدا پیو مرجاندا اے<ref> Fischer 1964, pp. 6, 9; Rice 1990, p. 19; Service 2000, pp. 48–49.</ref>۔ ایس تے اوہ چڑچڑا ہوگیا تے اوہ خدا توں منکر گیا۔ اوہدا پرآ الیگزنڈر الیانوف روسی شاہی سرکار دے خلاف ہوجاندا اے تے [[زار]] نوں قتل کرن دی ٹولی بنان تے پھانسی تے ٹنگیا گیا۔ لینن، کازان یونیورسٹی وچ اگست 1887 وچ قنون پڑھن لگ گیا۔

یونیورسٹی وچ اوہ انقلابی بن گیا 4 دسمبر نوں سرکار دے خلاف جلوس کڈھن تے اوہنوں یونیورسٹی توں کڈ دتا گیا تے پولیس دی اکھ تھلے رکھیا گیا۔ اوہدی ماں دے کہن کوآن تے اوہنوں پڑھن دتا گیا تے اوہدی ماں تے پرآ اوہدے نال ریندے نیں۔ ہن اوہدے ساک چٹگرگووا جیہڑی کہ اک انقلابی سی اوہدے نال بندے نیں۔ ایہ اوہدی لکی ہوئی ٹولی نال رل کے سیاست کرن دے ول سوچدا اے۔ ایتھے ای اوہ [[کارل مارکس]] دیاں سوچاں اوہدی کتاب کیپیٹل راہیں پڑھدا اے۔ اوہدی ماں اوہدیاں سوچاں توں ڈردیاں ہویاں [[سمارا اوبلاست]] وج زمین ملیں لیندی اے جے لینن دیاں سوچاں سیاست وچوں نکل کے [[وائی بیجی]] پاسے جآن۔ اوتھے لینن زمینداراں تے غریباں دے پیڑے حال ویکھدا اے جیہڑا اوہدیں سوچاں نوں گوہڑا رنگ دیندا اے ایتھے لوک اوہنوں پسند نئیں کردے تے اوہدے کھیت چوں اوہدے ڈنگر تے سمان چوری ہوجاندا اے جس باجوں اوہدی ماں زمین ویچ دیندی اے۔

ستمبر 1889 وچ [[سامارہ]] آندا اے تے ایتھے کئی لوکاں نال ملدا اے جنہاں نوں روسی سرکار ولوں دیس نکالا دے کے ایتھے پیجیا گیا سی۔ اوہ اک سیاسی کمی الیکسی سکلیارنکو دی سیاسی ٹولی نال رلدا اے۔ سکلیارنکو تے اوہ مارکسزم نوں اپنی سوچ دی راہ چندے نیں تے لینن [[مارکس]] تے [[اینگلز]] دی لکھت کمیونسٹ مینیفسٹو دا [[روسی]] وچ اپنی ٹولی دے پڑھن لئی بولی وٹاندا کردا اے۔ لینن اک سیاسی پارٹی پیپلز فریڈم پارٹی دے وی نیڑے ہوندا جاندا اے۔ مئی 1890 وچ اپنی ماں دی ہتھ ونڈائی نال سینٹ پیٹرزبرگ یونیورسٹی وچ امتحان دیندا اے تے چنگے نمبراں نال پاس کردا اے۔ ایس خوشی دے ویلے تے اوہدی پین دی ٹائیفائڈ ہتھوں موت اک وڈا دکھ سی۔ لینن [[سامارہ]] وچ کئی ورے لنگاندا اے۔ 1892 وچ اودی نوکری اک عدالت وچ لگدی اے۔ ایدے نال ای پینڈواں دے جیون بارے وی سؤآں لاندا دیندا اے تے ایس بارے لکھدا وی اے۔

1893 دی پت چڑ وچ لینن [[سینٹ پیٹرزبرگ]] آجاندا اے جیہڑا اوس ویلے [[روسی سلطنت]] دا راجگڑھ سی تے تیزی نال کارخانیاں دا شہر بندا جاریا سی۔ ایتھے اوہ اک وکیل ولکنشٹائن دے نال کم کرن لگ پیندا اے۔ اوہ ریڈچنکو دی لکی چھپی سیاسی ٹولی دا سنگی بن جاندا اے جیدے وچ سارے مارکسی ہوندے نیں پر اوہ اپنے آپ نوں کیندے سوشل ڈیموکریٹ نیں۔ اوہدے اتلی پدھر پڑھیار ہون باجون ٹولی وچ مانتا ملدی اے تے اوہنوں گرو منیا جاندا اے۔ اوہ اپنی سوچ نال رلدے لوکاں نوں ملن لئی سویٹزرلینڈ، جرمنی تے فرانس تک جاندا اے۔ ایسے ویلے ای اوہدی ملنی [[نادیزدا کرپسکایا]] نال ہوندی اے جیہڑی کہ اک مارکسی سی تے سکول استانی سی اوہ لینن نوں مارکسی سوچ والے ہور لوکاں نال ملاندی اے۔ اوہدیاں تکھیاں گلاں تے انقلاب ول اگے وددے پیراں نوں پلس سنگ لیندی اے تے اوہنوں پھڑ کے جیل وچ پادیندی اے۔ اوہنوں شوشنسکوئی، سائیبیریا وج دیس نکالا دتا جاندا اے۔ مئی 1898 وچ اوہنوں نادیہ وی آملدی اے۔ اوہنوں اگست 1896 وچ اک ہڑتال کران تے دیس نکالا ملدا اے۔ اوہنوں پہلے [[اوفا]] پیجیا جاندا اے پر اوہدے سرکار نوں کہن تے جے اوہ لینن دی منگ اے اوہنوں لینن کول ٹور دتا جاندا اے تے دونویں 10 جولائی 1898 نوں ویاہ کرلیندے نیں۔ نادیہ دی ماں وی اوہناں نال ریندی اے تے دونویں رل کے The History of Trade Unionism نوں روسی بولی وچ پلٹدے نیں۔ اوہ جرمنی وچ ہون والی سیاست تے وی اکھ رکھ دے نیں۔ جرمن انقلابی ییڈورد برنسٹائن چوناں تے امن دی راہ تے چلنا چاہندا سی پر ایہ گل پرانی مارکسی سوچ توں الٹی سی جیہڑی ملوزوری انقلاب لیانا چاہندی سی تے لینن وی ایسے سوچ تے چل ریا سی۔ 1899 وچ اوہنے The Development of Capitalism in Russia لکھی۔

جدوں اوہدا 3 سال دا دیس نکالا مکیا تے روسی سرکار نے اوہنوں سینٹ پیٹرزبرگ جان توں روکدتا۔ جولائی 1900 وچ اوہ لیندے یورپ اپڑدا اے۔ جرمنی توں اوہ روس وچ مارکسی سوچاں نوں اگے ودھان تے انقلاب لیان لئی اسکرا دے ناں نال اخبار چلاندا اے۔ اوہدے اخبار وچ کئی مشہور یورپی لکھاریاں نے لکھیا تے ایہ اخبار لک لکا کے روس اپڑدا۔

دسمبر 1901 وچ اوہنے اپنا ناں لینن رکھیا۔ [[میونخ]] وچ ای اوہدی ٹبری اپنی سزا کٹ کے اوہدے نال آملدی اے۔ دونویں رل کے اسکرا بناندے نیں۔ نادیہ اوہدی سیکٹری تے سیاست تے کم وچ سنگی سی۔ 1903 وچ لینن برسلز وچ روسی سیاسی کمیاں دی کانفرنس وچ جاندا اے۔ ایتھے اوہدی پارٹی دے ٹوٹے ہوندے نیں۔ اوہدی سنگی [[بولشویک]] تے مارٹوف دے سنگی مینشوک ٹولیاں وج ونڈے جاندے نیں۔ 1905 دے انقلاب وچ اوہ روس جاندا اے تے 1907 توں فیر دیس نکالے وچ آجاندا اے۔ 1917 دے انقلاب تک اوہ لیندے یورپ وچ ای ریا تے غریبی باجوں ایہ اوہدے لئی اوکھا ویلہ سی۔ مارکسی سوچاں جیہڑیاں کارخانے دے کمیاں لئی سوچیاں گیاں سن اوہناں نوں لینن نے رو س دے وائی بیجی والے کمیاں تے ورتن لئی پلٹیا تے ایہدا ناں لیننزم پیا۔

اپریل 1917 وچ لڑائی توں تنگ آۓ لوک اٹھ کھڑے ہوۓ تے روسی [[زار]] [[نکولس II]] نوں راج چھڈنا پیا۔ لینن اوسے ویلے روس اپڑنا چاہندا سی پر ایہ پہلی وڈی لڑائی دے وشکار ایڈا سوکھا کم وی نئیں سی۔ اوہ سویٹزرلینڈ وچ سی جیدے دوالے لڑن والے دیس سن۔ سمندراں تے روس دے سگی برطانیہ دا راج سی۔ 31 مارچ نوں سوئس کمیونسٹ فرٹز پلاٹر جرمن سرکار کولوں لینن تے اوہدے سنگیاں دی جرمنی راہوں روس واپسی دی اجازت لیندا اے۔ جرمن سرکار ایہناں دی پیسے ٹکے نال وی ہتھ ونڈائی کردی اے۔ 9 اپریل نوں لینن تے نادیہ دوجے روسی سنگیاں نال برن وچ کٹھے ہوندے نین اوتھوں زیورچ راہیں جرمنی اپڑدے نیں جتھے اک اجیچی ٹرین وچ بٹھا کے اتلے جرمنی وچ اک سمندری اڈے تے لجایا جاندا اے جتھوں اک سمندری جھاز وچ بیٹھ کے اوہ [[سویڈن]] اپڑدے نیں۔ 16 اپریل نوں اوہ روس اپڑدے نیں جتھے اوہناں نوں جی آیاں نوں کیا جاندا اے۔

روس واپس آندیاں اپریل تھیسز دے ناں نال لینن نے انقلاب نوں جت ول لجان تے راج بولشویک دے ہتھ لین لئی اک نقشہ بنایا جیدے تے ایس گل تے زور سی جے طاقت نال انقلاب نوں اگے ودھایا جاۓ۔ پیٹروگراڈ وچ حلات خراب ہوجاندے نیں۔ جولائی وچ فساد ہوندے نیں سرکار ایدی زمیواری لینن تے اہدے بولشویک سنگیاں تے پاندی اے تے اوہناں دی پارٹی تے روک لادندی اے۔ لینن چھپدا اے تے فنلینڈ ٹر جاندا اے۔ لینن ایہ سوچ لیندا اے جے انقلاب دی جت لئی لڑائی تے راج مل مارنا ضروری اے۔ فوج پیٹروگراڈ دی سرکار تے چڑھائی کردی اے تے لوک ایدے خلاف ہوجاندے نیں فوجی چڑھائی نوں تے ہار ہوندی اے پر ایدے نال کچی سرکار ہل جاندی اے۔ بولشویک پیٹروگراڈ تے ماسکو وچ جتدے نیں تے لینن نومبر وچ کچی سرکار نوں لآ کے آپ راج وچ آجاندا اے۔ لینن ساریاں زمینیاں نوں سوویت دے ہتھ وچ دیندا اے۔ نویں سرکار وچ لینن آگو سی تے ٹراٹسکی بارلے ماملیاں دا وزیر۔ ایہ نویں سرکار وچ تکڑی ٹولی بولشویک دی سی۔ 3 مارچ 1918 نوں سوویت یونین [[پہلی وڈی لڑائی]] توں باہر ہوجاندا اے۔ اوہنوں لیندے ول وڈے تھاں جرمنی نوں دینے پیندے نیں۔ جرمنی نال صلح ہوجاندی اے۔

*[[سن یات سن]] چینی آکو نے لینن دے مرن تے کیآ جے انسان دی ہزاراں وریاں دی تریچ وچ ہزاراں آگو تے سوچنوالے جمے تے اوہناں سوہنے شبد آکھے پر اوہ شبد ای رۓ۔ پر توں لینن سب توں وکھرا سیں۔ ناں صرف توں اوہ شبد بولے تے سانوں سکھاۓ توں اوہناں تے کم وی کیتا۔ توں اک نواں دیس بنایا۔ توں سانوں رل کے چلن دا راہ دسیا۔ توں، کہ اک وڈا انسان ایں، صدیاں تک ہمیشہ دباۓ گۓ لوکاں دیاں یاداں وچ رویں گا<ref>Gorin, Vadim, Lenin: A Biography (1983) Progress Publishers, pp. 469–70 </ref>۔

* [[چرچل|ونسٹن چرچل]] جیہڑا روسی انقلاب دے خلاف سی لینن دے مرن تے کیآ،" اوہ کلا ای بچن والے رستے تک لجاسکدا سی روسی لوکاں نوں چھمب وج کھجل ہون لئی چھڈ دتا گیا۔ روسی لوکاں دی پیڑی قسمت اوہدا جمنا سی تے اوستوں وی ود اوہدا مرنا اے<ref> Mauchline Roberts, Elizabeth, Lenin and the Downfall of Tsarist Russia (1966) p. 92.</ref>۔

[[Categoryگٹھ:ولادیمیر لینن]]

[[categoryگٹھ:انقلابی شخصیتاں]]