"<span lang="ur">رنجیت سنگھ مگروں سکھ راج</span>[[ گٹھ:مضامین جنہاں وچ اردو بولی دا متن شامل اے ]]" دیاں دہرائیاں وچ وکھراپا

مہاراجہ رنجیت سنگھ دے ٹبر دا جس طرحاں نال وحشیانہ ڈھنگ نال خاتمہ کیتا گیا، پڑھن اتے سنن والیاں دی روح تکّ کمب جاندی اے ۔ مہاراجہ دے مرن دے پنج سال دے اندر ہی اوہناں دے پتراں مہاراجہ کھڑک سنگھ، مہاراجہ شیر سنگھ، کنور تارہ سنگھ، کنور پشورا سنگھ، کنور کشمیرا سنگھ، کنور ملتانا سنگھ اتے کنور [[دلیپ سنگھ]] وچوں صرف دلیپ سنگھ ہی بچیا رہِ گیا، جو کہ اس ویلے نابالغ سی ۔

شیر پنجاب دی موت ہندیاں ہی راج مخالف سازشاں دا دور شروع ہو گیا ۔ سازشاں رچن 'چ ماہر جموال خاندان دے راجا دھیان سنگھ ڈوگرا (جموں دے پنڈ ڈیولی دا نواسی) نے اپنے بھائیاں نال مل کے مہاراجہ کھڑک سنگھ اتے اوہناں دے اکلوتے شہزادے کنور نونہال سنگھ دے درمیان نفرت دی اجیہی دیوار کھڑی کر دتی کہ کھڑک سنگھ نے راج پربندھاں توں منہ موڑ کے لاہوری دروازے اندرلی اپنی پرانی حویلی (بعد وچ اس حویلی نوں زمیندوز کرکے اس نوں مندر لالا نہال چند دے نال لگدی مندر دی باغیچی دا حصہ بنا دتا گیا) 'چ رہنا شروع کر دتا ۔ بھائی [[کانھ سنگھ نابھہ]] 'مہان کوش' دے صفحہ 721 'تے لکھدے نیں کہ کنور صاحب دی چترائی اتے راجنیتی نوں وچار کے راجا دھیان سنگھ ڈوگرے نے ایرکھا دی اگّ وچ سڑ کے اتے سوارتھ نال انھاں ہو کے پیؤ پتر وچ پھٹّ پاؤن وچ وڈی سفلتا(کامیابی) پراپت(حاصل) کیتی اتے کنور نوں ایہہ سمجھا کے کہ اس دا پیؤ [[سکھ سلطنت|لاہور دا راج]] [[انگریز|انگریزاں]] دے حوالے کرنا چاہندا اے ، کنور نوں پیؤ دا جانی دشمن بنا دتا ۔ کنور نونہال سنگھ نے اپنے پیؤ نوں نظربند رکھ کے راج-کاج اپنے ہتھ وچ لے لیا اتے راج دا کلّ مختار اتے پردھان منتری دھیان سنگھ ڈوگرے نوں نیوکت(نامزد) کر دتا ۔ کنور نے دھیان سنگھ نوں ایہہ ذمہ واری سواپ تاں دتی پر راج نال سنبندھت(متعلق) بہتے معاملیاں وچ اوہ دھیان سنگھ دے فیصلیاں دے الٹ اپنی رائے دندا رہا ۔ [[دھیان سنگھ]] اس نوں لے کے کنور توں ناراض تے غصے وچ رہن لگا ۔

گلاب سنگھ ڈوگرا شیر سنگھ دے ڈر کارن اس دے آؤن توں پہلاں ہی لٹ-کھسٹّ کرکے فرار ہو گیا ۔ پر کسے طرحاں پنڈت مصر بیلی رام نے اس دی لٹّ وچوں کوہ نور ہیرا بچا کے شیر سنگھ دے حوالے کر دتا ۔

[[مہاراجہ شیر سنگھ]] لاہور 'تے قابض ہون توں بعد رانی چند کور بھاٹی دروازے (لاہور) اندر موجود کنور نونہال سنگھ دی سنی پئی حویلی وچ آ گئی ۔ ادھر شیر سنگھ شکار اتے علاقے دی دیکھ-بھال لئی لاہور توں باہر چلا گیا ۔ گلاب سنگھ اتے دھیان سنگھ نے اک سازش تحت 11 جون 1842 نوں رانی دے سر وچ درد ہون 'تے اس دیاں پہاڑن داسیاں ہیرو، آسو، وسو، بھری، موچن، ہسو آدی نے اس نوں دوائی وچ زہر ملا کے دے دتا ۔ اس دے باو جود جد رات نوں اس نوں ہوش آ گئی تاں سزا دے ڈر توں اک پہاڑن داسی نے مسالہ کٹن والی سلھ اس دے سر وچ مار کے اس دا قتل کر دتا اتے نال ہی داسیاں نے اس کم دے پورے پیسے نہ ملن کرکے رانی چند کور دے قتل دا وی پرداپھاش کر دتا ۔ اس 'تے دھیان سنگھ نے اک ہور چال چلی اتے داسیاں دی دسی سچائی نوں اک منگھڑت کہانی دسّ کے اوہناں نوں راوی دریا پار لجا کے قتل کر دتا ۔ اس دے بعد اس نے اک [[انگریز]] خبر نویس توں ایہہ خبر جاری کروا دتی کہ مہارانی دا قتل شیر سنگھ نے کیتا ہے ۔ اس توں پہلاں وی ڈوگریاں نے اک ایسی ہی چال 9 اکتوبر 1839 نوں چیت سنگھ باجوا دا قتل کرن توں بعد چلی سی ۔ ڈوگریاں نے اس وقت وی ایہہ افواہ پھیلاء دتی سی کہ راجا چیت سنگھ باجوا خالصہ راج انگریزاں نوں سواپنا چاہندا سی، اس لئی کنور نونہال سنگھ نے اس دا قتل کر دتا ۔

انجھ تاں سندھاوالیا سردار [[مہاراجہ رنجیت سنگھ]] دے سکے رشتے داراں وچوں سن اتے ہر یدھ وچ اوہناں مہاراجے دا ساتھ دتا سی پر کنور نونہال سنگھ دے قتل مگروں سندھاوالیا سرداراں نے شیر سنگھ دا ساتھ نہ دے کے مہارانی چند کور دی مدد کیتی، جس کر کے جدوں شاہزادہ شیر سنگھ مہاراجہ بنیاں تاں اس نے سندھاوالیا دیاں جگیراں ضبط کر لئیاں ۔ لہنا سنگھ سندھاوالیا تے کہر سنگھ سندھاوالیا نوں قید کر لیا، جس توں گھبرا کے عطر سنگھ سندھاوالیا تے اجیت سنگھ سندھاوالیا اتھوں فرار ہو گئے ۔ بعد وچ گیانی گرمکھ سنگھ دے کہن 'تے مہاراجہ شیر سنگھ نے لہنا سنگھ تے کہر سنگھ نوں رہاء کر دتا اتے اجیت سنگھ سندھاوالیا نوں وی واپس بلا لیا تے نال ہی چھ لکھ دی جاگیر دے کے پرانے عہدیاں 'تے بحال کر دتا ۔

[[پنجاب]] 'تے قابض ہون توں بعد [[انگریز]] [[مہاراجہ دلیپ سنگھ]] نوں [[لندن]] لے گئے اتے اتھے 8 مارچ 1853 نوں اس دا دھرم پرورتن کرا کے اس نوں [[سعائی|عیسائی]] بنا دتا گیا | 23 [[اکتوبر]] 1893 نوں اس دا ودیش وچ ہی دہانت ہو گیا اتے 10 مارچ 1957 نوں اس دی پہلی زنانی بمبا دے چھ بچیاں وچوں باقی بچی پتری شہزادی بمبا صوفیہ دلیپ سنگھ دے [[لاہور]] وچ موت ہون توں بعد سکھ راج دی انتم نشانی وی ہمیشہ لئی الوپ ہو گئی ۔