'''بھائی منی سنگھ پرمار سکھ راجپوت'''([[10]] مارچ،[[مارچ]]، سنّ [[1644]]-[[24]] جون سنّ [[1734]]) دا جنمجم 10 مارچ، سنّ 1644 ای. نوں الیپرعلی پور اتری [[ضلع مظفرگڑھ]] ([[پاکستان]]) وکھے ہویا سی۔ اس دے پتاپیؤ دا ناں مائی داس تے ماتاماں دا ناں مدھری بائی سی۔
==گورو دے درشناں ==
اس دا پتاپیؤ [[شاہ جہان]] نوں ملیا سی اتے بھوآ ملوکی بادشاہ [[اکبر]] نوں ملی سی۔ اوہ 1657 ای. وچّ اپنے پتاپیؤ نال پہلی وار [[گرو ہرِہر رائے]] دے درشناں لئی [[کیرتپورکیرت پور]] آیا سی۔ اس دا ویاہ 1659 ای. وچّ لکھی رائے دی دھی سیتو بائی نال ہویا سی۔ اوہ [[گوروگرو ہرکرشن]] صاحب نال [[دلی]] گیا دسیا جاندا ہے تے پھیر 1664 ای. وچّ [[گورو تیغ بہادر]] کول [[ماتا سلکھنی]] نال دلیوں [[بکالےدلی|دلیوں]] بکالے پہنچیا سی۔ [[گورو تیغ بہادر]] دیدے شہیدیمرن والے سال 1675 ای. وچّ اوہ سری [[گورو گوبند سنگھ]]<ref>{{cite book|last=Singh|first=Patwant|title=The Sikhs|year=2007|publisher=Random House Digital|isbn=9780307429339}}</ref> جی کول [[انندپور]] سی۔ اوہ سنّ 1678 ای. وچّ [[گورو گوبند سنگھ]] ولوں [[انندپور صاحب]] والے آدی دمدمے وکھے گربانی دیاں بیڑاں تیار کرن دے کارجاں وچّ سرگرم سی۔
==مکھ پربندھکاں==
سری [[گورو گوبند سنگھ]] جی نے بھائی منی سنگھ نوں 1691 ای. دی وساکھی[[بساکھی]] والے دن دیوان نیوکت کیتا سی۔ گورو نے 1699 ای. وچّ وساکھی دے میلے والے دن خالصے دی ساجنا کیتی سی۔ بھائی منی سنگھ اس دے مکھ پربندھکاں وچّ شامل سی۔ خالصہ ساجنا اپرنت [[امرتسر]] دی سنگت ولوں کیتی گئی بینتی ہتّ سری [[گرو گوبند سنگھ]] جی نے بھائی منی سنگھ نوں [[ہرمندر صاحب]] دا مکھ گرنتھی اتے سری اکال بنگے دا سیوادار نیوکت کرکے بھیجیا سی۔ اوہ [[بابا بڈھا جی]] تے [[بھائی گرداس]] توں بعد گورو مریادا انوسار [[ہرمندر صاحب]] دا تیسرا گرنتھی سی۔ سری [[گورو گوبند سنگھ]] جی دے جوتی جوت سماؤن توں بعد سکھاں نوں جتھیبند کرن وچّ بھائی منی سنگھ دا اگھا یوگدان سی۔ [[بندہ سنگھ بہادر]] دے مرن توں بعد سکھ دلاں نوں اکمٹھّ رکھن واسطے اس نے اہم بھومکا نبھائی سی۔
==شرط نوں پروان==
بھائی منی سنگھ دیدے شہیدیقتل ہون دا سندربھحوالہ پنجاب وچّ ہر فرقے نوں دھارمک ستنترتا(مذہبی آزادی) دا حق رکھن لئی لڑے جا رہے سکھ یدھ اندر ودمان ہے۔ اس پرسنگ (حوالے)ادھین(تحت) بھائی منی سنگھ نے سمیں دے حاکماں ولوں سکھاں دے دھارمک کیندر(مذہبی مرکز) سری [[ہرمندر صاحب]] وچّ پرب مناؤن اتے لگائی سرکاری پابندی نوں واپس کراؤن دا یتن کیتا سی۔ سکھ پنتھ نے بھائی منی سنگھ نوں اس کارج لئی مکھی تھاپیا سی۔ صوبہ [[لاہور]] [[زکریا خان]] نے اس پابندی نوں ہٹاؤن بدلے پنج ہزار روپئے ادا کرن دی شرط رکھی سی۔ بھائی منی سنگھ نے اس شرط نوں پروان کردیاں سکھ سنگت نوں دیوالی دا پرب سری [[ہرمندر صاحب]] وکھے مناؤن دے سدا پتر بھیج دتے سن۔ اس ویلے سکھ ہر طرحاں دی مانوی ستنترتا لئی یدھ لڑ رہے سن۔ [[زکریا خان]] ولوں دتی ایہہ پروانگی، پرب لئی پہنچن والے سکھاں دا قتل عام کرن دی یدھ نیتی دا اک دائپیچ سی۔ جدوں بھائی منی سنگھ نوں صوبہ لاہور دی اس گپت یوجنا(سکیم) دی سوچنا ملی تاں اس نے سکھ سنگتاں نوں پرب اتے نہ پہنچن دا سندیشسنیہہ بھیج دتا سی، نتیجے وجوں ایہہ پرب اس شان نال نہ منایا جا سکیا جس دی کہ توقع کیتی جا رہی سی۔ سٹے وجوں پرب ویلے چڑھت دے روپ وچّ اکتر ہون والے دھن دی راشی وچوں [[زکریا خان]] ولوں متھی رقم ادا نہیں سی کیتی جا سکدی۔ اس اتے وواد ہویا پر کجھ سالسیاںصالسیاں ولوں وچّ پے کے سمجھوتہ کرا دتا گیا سی اتے چڑھت وچوں نردھارت رقم ادا کر دین دے اقرار نال آؤندی وساکھی دا پرب مناؤن دی دوبارہ پروانگی دتی گئی سی۔ صوبہ لاہور نے ایہہ پروانگی وی گپت روپ وچّ اسے سازش ادھین دتی سی۔ بھائی منی سنگھ نے سکھاں دے قتل عام نوں روکن ہت پھیر سندیشسنیہے بھیجے پر اس دے باو جود کافی سنگھ سندیشسنیہہ ملن توں پہلاں ہی سری [[ہرمندر صاحب]] پہنچ گئے سن۔ صوبہ لاہور نے [[لکھپتِلکھپت رائے]] دی کمان ہیٹھ فوج بھیج کے سری [[ہرمندر صاحب]] اتے حملہ کروا دتا سی۔ اس حملے وچّ سکھاں دا جانی نقصان ہویا تے بھائی منی سنگھ نوں سنگھاں سمیت گرفتار کرکے [[لاہور]] لجایا گیا جتھے اس اتے وعدے مطابق رقم ادا نہ کر سکن دا اقرار توڑن دا الزام لگایا گیا سی۔ اس نوں سری [[گورو گرنتھ صاحب]] دی آستھا تیاگ دین واسطے تسیہے دتے گئے سن۔ 24 جون، 1734 ای. والے دن اس نوں نخاس چوک وچ، جو لاہور لنڈے بازار وچّ ہے، بند بند کٹّ کے شہیدمار کیتادتا گیا سی۔ بھائی منی سنگھ دا سسکار بھائی سبیگ سنگھ آدی لاہوری سکھاں نے مستی دروازیوں باہر [[شاہی قلعہ|شاہی قلعے]] دے نزدیک لجا کے کیتا جتھے گرودوارہ شہید گنج دوسرا بنیا ہویا سی۔ اس طرحاں بھائی منی سنگھ ہر مانو نوں اپنا ستنتر(آزاد) دھارمک عقیدہ رکھن واسطے لڑی جا رہی آزادی دی جنگ دوران شہادت نوں پراپت ہونمرن والا (شاید پہلا) سرمور سکھ ودوان سی۔ دوجے شبداں وچّ اس دی شہیدیموت سری [[گورو گرنتھ صاحب]] نوں ستنتر دھارمک گرنتھ دے روپ وچّ پروان کردے رہن کارن ہوئی سی۔ اتھے ایہہ لکھنا دلچسپ ہووےگا کہ بھائی منی سنگھ دے ناں نال ‘شہید’ شبد اس کرکے سدیوی روپ وچّ جڑ گیا کیونکہ سکھاں دے بہتے ساکیاں تے جنگاں وچّ اوہ خود جاں اس دے پریوار دا کوئی نہ کوئی میمبر بطور یودھا لڑیا ہی نہیں سگوں شہادت نوں وی پراپت ہویا سی۔<ref>{{cite book|last=Murphy|first=Anne|title=The Materiality of the Past: History and Representation in Sikh Tradition|year=2012|publisher=Oxford University Press|isbn=9780199916290|page=32}}</ref>
==گربانی لپیکار==
بھائی منی سنگھ گربانی دا پرمانک ویاکھیاکار سی۔ اوہ سلجھیا ہویا ساکھی اچارک سی۔ اوہ گورو گھر دا پربدھّ پرچارک، پربندھک تے یودھا سی۔ [[بھائی گرداس]] توں بعد اوہ دوجا گربانی لپیکار سی جس نے سری [[گورو گوبند سنگھ]] جی دی نگرانی ہیٹھ سری [[گورو گرنتھ صاحب]] دی نویں بیڑ لکھی سی جس اندر سری [[گورو تیغ بہادر]] دی بانی درج کیتی گئی سی۔ اس بیڑ نوں ہی ‘گورو’ پدعہدہ بخشیا گیا سی۔ اس بیڑ دا ناں دمدمی بیڑ ہے۔<ref>{{cite book|last=Gurnam|first=Bard|title=East of Indus: My Memories of Old Punjab|year=2007|publisher=Hemkunt Press|isbn=9788170103608|page=184}}</ref><ref>{{cite book|title=Art and culture: endeavours in interpretation، Volume 2|year=1996|publisher=Abhinav Publications|isbn=9788170173151|page=10}}</ref>
