"<span lang="ur">افغانستان چ بدھ مت</span>[[ گٹھ:مضامین جنہاں وچ اردو بولی دا متن شامل اے ]]" دیاں دہرائیاں وچ وکھراپا

شروع دے [[خلافت عباسیہ|عباسیاں]] نوں بغاوتاں نے ستا ماریا سی۔ اک بغاوت نوں دباون لئی [[سغدیہ]] دی راجدھانی [[سمرقند]] ول جاندیاں ہویاں ۸۰۸ء وچ خلیفہ [[ہارون الرشید]] پرلوک سدھارے۔ مرن توں پہلاں اوہناں نے اپنی سلطنت اپنے دو پُتراں وچ ونڈ دتی۔ [[مامون الرشید|المامون]] نوں، جو سغدیہ دی مہم وچ اپنے پیو دے نال سی، [[باختر]] سمیت ادھا پوربی حصّہ ملیا۔ الامین نوں جیہڑا دوناں وچوں بوہتا بلیدان سی ادھے پچھم دا بوہتا اُچا تے آدر حصہ ملیا جیس دے وچ [[بغداد]] اتے [[مکّہ]] وی رلت سان۔

[[عباسی سلطنت]] دا جیہڑا ادھا حصہ [[امین الرشید|الامین]] کول سی، اوس اوپر قبضہ کرن دی عام حمایت حاصل کرن لئی المامون نے سغدیہ وچ زمیناں تے دولت ونڈی۔ فیر اپنے بھرا اوپر حملہ کر دتا۔ ایس دے نتیجے وچ دوہاں پاسے مارا ماری دی جو جنگ چھڑی، اوس دے دوران، اپنے [[تبتی]] اتحادیاں نال رل کے [[کابل]] دے ترکی شاہیاں نے، سغدیہ اتے باختر دے [[خلافت عباسیہ|عباسی]] مخالف باغیاں نال ہتھہ ملا لیا تاں جے صورت حال توں فائدہ چُک سکن اتے عباسی حکومت دا تختہ اُلٹان دی کوشش کر سکن۔ المامون دے وزیر تے جرنیل الفضل نے اپنے بادشاہ نوں جہاد دا اعلان کرن تے راضی کیتا، ایس سنگت دے خلاف اک مقدس جنگ، تاکہ خلیفہ دا مان ہور ودھ جائے- صرف اوہوای بادشاہ جو خالص ایمان رکھدے ہون، ایہو جۓ لوکاں دے خلاف جیہڑے [[اسلام]] اوپر دھاڑا بولن، اپنے دھرم دی رکھشا لئی جہاد دا اعلان کر سکدے سان۔

اپنے بھرا نوں شکست دین مغروں المامون[[مامون الرشید]] نے ایس [[جہاد]] دا اعلان کر دتا۔ ۸۱۵ء وچ اوہناں نے ترکی شاہی حاکم، جنہاں نوں کابل شاہ آکھیا جاندا سی، اسلام قبول کرن اوپر مجبور کر دتا۔ مسلماناں بھوں دھرم وچ سب توں بھیڑی شے بت پرستی سی۔[[محمد|حضرت محمد (صلی اللہ علیہ وسلم)]] توں پہلاں گزریل کافر [[عرب]] قبیلے، بتاں دی پوجا کردے سان اتے اوہناں دے مجسمے [[مکہ]] وچ [[خانہ کعبہ]] وچ رکھدے سان۔ اسلام نوں پھیلاوندیاں ہویاں پیغمبرِ اسلام نے سارے بتاں نوں توڑ دتا۔ ایسے لئی، اطاعت قبول کرن دی نشانی دے طور تے، المامون نے شاہ نوں [[مہاتما بدھ]] دا اک سونے دا بُت مکّہ بھجوان دا آکھیا۔ اپنا اعتبار جمان لئی، بلا شبہ پروپیگنڈے لئی، المامون نے کعبے وچ ایس بت دا وکھالا دو ورہے تیکر جاری رکھیا، ایس اعلان دے نال کہ اللہ نے [[تبت]] دے بادشاہ نوں [[اسلام]] دی راہ وکھا دتی اے۔ عربی لوک تبت دے بادشاہ اتے اودے طابع [[کابل]] دے ترکی شاہ وچکار پلیکھا کھاندے سان۔ ۸۱۷ء وچ، عباسیاں نے مہاتما بدھ دے بُت نوں سونے دے سکّے ڈھالن لئی پگھلا لیا۔

ترکی شاہیاں دے خلاف اپنی کامیابی مغروں، [[خلافت عباسیہ|عباسیاں]] نے تبتیاں ہیٹھ علاقے [[گلگت]] اوپر، جو اجوکے اتری [[پاکستان]] وچ واقع اے، حملہ کر دتا، تے تھوڑے جیہے چِر وچ ہی ایہنوں وی اپنے راج وچ رلا لیا۔ فیر اک [[تبتی]] قیدی کمانڈر نوں ذلیل کرن لئی [[بغداد]] واپس گھل دتا۔

==طاہری، صفاری اتے [[ہندوشاہی راج]]==

لگ بھگ ایسے یگ وچ ، عباسی راج دے مختلف حصیاں وچ، مقامی فوجی لیڈراں نے خود مختار اسلامی ریاستاں قائم کرنیاں شروع کر دتیاں جیہڑے بغداد وچ خلیفہ دے بس برائے نام اطاعت گزار سان۔ اپنی خود مختاری دا اعلان کرن والا پہلا علاقہ اتری [[باختر]] سی جتھے ۸۱۹ء وچ جرنیل طاہر نے [[طاہری راج]] قائم کر دتا۔

ایس طراں دے ڈاڈھے ضروری معاملیاں ول اپنی توجہ موڑدیاں ہوئیاں، عباسی جویں ہی [[کابل]] اتے [[گلگت]] توں مُڑے، تبتاں اتے ترکی شاہیاں نے اپنے پرانے علاقیاں اوپر فیر قبضہ کر لیا۔ ایہناں علاقیاں دے موہریاں دی جبری دھرم بدلی دے باوجود، عباسیاں نے اوتھے [[بدھ مت]] اوپر کوئی ظلم نئیں سی کیتا۔ سچ تاں ایہ وے کہ عرباں[[عرب]]اں نے، ایس پورے سمے وچ تبتیاں دے نال تجارتی سنگت قائم رکھی۔

[[خلافت عباسیہ|عباسیاں دے راج]] وچ خود مختاری دا اعلان کرن والا اگلا اسلامی جرنیل، الصفار سی۔ ۸۶۱ء وچ اوس دے وارث نے دکھنی پوربی [[ایران]] وچ [[صفاری راج]] دی بنیاد رکھی۔ ایران دے باقی دے حصیاں اوپر راج قائم کرن مغروں، ۸۷۰ء وچ صفاریاں نے وادئ کابل اوپر حملہ کر دتا۔ ایس دی متوقع شکست نوں تکدیاں ہوئیاں، بودھی ترکی شاہی پیڑھی دے اخیرلے بادشاہ دا تختہ اوس دے برہمن وزیر، کلار نے الٹ دتا۔ [[کابل]] اتے [[صوبہ ننگرہار|ناگرہار]]([[صوبہ ننگرہار|ننگرہار]]) نوں صفاریاں لئی چھڈ کے، کلار نے پنجابی [[گندھارا]] وچ ہندو شاہی راج قائم کر لیا۔

صفاری لوگ بدلہ لین والے دھاڑو سان۔ اوہناں نے وادئ کابل اتے بامیان دی بودھی خانقاہواں نوں لُٹ لیا اتے اوتھے مہاتما بدھ دے جیہڑے بُت موجود سان اوہناں نوں خلیفہ لئی جنگی تمغیاں دے طور تے بھجوا دتا۔ ایہ فوجی دھاڑا [[کابل]] دے علاقے وچ بدھ مت دے خلاف پہلی ڈاڈھی سٹ سی۔ ۸۱۵ء وچ کابل شاہ دی پشلی شکست اتے [[اسلام]] قبولی دے واقعے نے تے ایس علاقے وچ بدھ مت دی عام صورت حال اوپر صرف معمولی جیہا اثرپایا سی ۔

صفاریاں نے اتر ول اپنی فتح اتے مارا ماری دی مہم جاری رکھی اتے ۸۷۳ء وچ طاہریاں کولوں باختر کھو لیا۔ پرنتو، ۸۷۹ء وچ، [[ہندوشاہیاں]] نے [[کابل]] اتے ناگرہار دوبارہ لے لیا۔ اوہناں نے اپنی جنتا وچ [[ہندومت]] اتے [[بدھ مت]] دونواں دی سہائتا کرن دی پالیسی چالو رکھی اتے کابل دی بودھی خانقاہواں نے چھیتی ہی اپنی پشلی خوش حالی نوں موڑ لیاوندا۔