"<span lang="ur">افغانستان چ بدھ مت</span>[[ گٹھ:مضامین جنہاں وچ اردو بولی دا متن شامل اے ]]" دیاں دہرائیاں وچ وکھراپا

پراچین یگاں توں، [[وشکارلاایشیاوشکارلا ایشیا|وچلے ایشیا]] دی تجارتی شاہراہ دے دندے اوپر وسن والیاں ریاستاں دے نال نال ہینیان [[بدھ مت]] دے کئی اک مدرسے وی موجود سن۔ خاص ریاستاں [[گندھارا]] اتے [[باختر]] دیاں سن۔ گندھارا وچ [[پاکستانی پنجاب]] اتے [[درۂ خیبر]] دی افغانی لانبھاں، دونواں دے علاقے رلت سان۔ ایدا نتیجتہ ایہ نکلیا کہ درۂ خیبر توں لے کے وادئ [[کابل]] تیکر دے ادھے افغانی علاقے دا نام [[صوبہ ننگرہار|نگر ہار]] پے گیا، جد کہ [[پنجابی]] علاقے نوں [[گندھارا]] آکھیا جاون لگا۔ [[باختر]] دا کھلیر وادئ کابل توں اُتر دی لانبھ ول ہویا اتے ایدے وچ دکھنی [[ازبکستان]] تے [[تاجکستان]] شامل ہوگئے۔ ایدے اُتر ول وسطی ازبکستان اتے اُتر پچھمی تاجکستان وچ [[سغدیہ]] واقع سی ۔ باختر دا دکھنی حصہ جیہڑا کابل دی وادی دے اتر ول واقع سی کپیش اکھواندا سی؛ جد کہ اتری حصے دا مغروں [[تخارستان]] ناں پے گیا۔

اخیر، مہاسنگھک پنج نکے مدرسیاں وچ ونڈے گئے۔ افغانستان وچ سب توں اہم شاخ لوکوتّراواد سی، جنہیں مغروں [[ہندوکش]] پہاڑاں دی وادئ [[صوبہ بامیان|بامیان]] وچ اپنے پیر پکے کر لئے۔ تیجی تے پنجویں صدی عیسوی دے دوران کسے ویلے ایدے منن والیاں نے، اپنے ایس ایمان دی روشنی وچ کہ مہاتما بدھ دی حیثیت اک پاک مہا پرش ہستی دی اے، دنیا دے سب توں وڈے بُت بنائے جنہاں وچ مہاتما بدھ نوں کھلوتے ہوۓ وکھایا گیا سی۔ [[طالبان]] نے ۲۰۰۱ء وچ ایہ وشل بُت ڈھا دتّے۔

۳۳۰ء صدی قبل مسیح وچ [[مقدونیہ]] دے [[سکندرِ اعظم]] نے [[اشمینائی سلطنت]]([[ہخمانیشیھخامشی سلطنت]]) دا چوکھا علاقہ، جدے وچ [[باختر]] تے [[گندھارا]] وی رلت سان، فتح کرلیا۔ اوہ ایہناں علاقیاں دی مذہبی ریت بھوں رواداری دا رویّہ رکھدا سی تے اُتوں اُتوں انج لگدا سی کہ اوس دی دلچسپی نری فوجی فتح تک سی۔ اوس دے وارثاں نے [[سلیوسی سلطنت]] قائم کیتی۔ پر۳۱۷ صدی عیسوی قبل مسیح وچ [[ہندوستان]] دی [[موریہ سلطنت]] نے سلیوسیاں کولوں [[گندھارا]] کھو لیا تے ایس طراں اینے تھوڑے چِر وچ ایس علاقے اوپر صرف اوپرے اعتبار نال یونانیت نے قبضہ کیتا۔

۲۲٦ء صدی قبل مسیح وچ [[ساسانی راج]] نے [[افغانستان]] وچ [[کشان راج]] نوں نشٹ کر دتا۔ گو کہ ساسانی [[زرتشت دھرم]] دے ڈاڈھے حامی سان، فیر وی اوہناں نے بدھ مت نوں برداشت کیتا اتے ہور بدھ خانقاہواں بنان دی اجازت دے دتی۔ ایہ واقعہ اوہناں دے ہی راج یگ دا اے جد لوکوتراواد دے منن والیاں نے [[صوبہ بامیان|بامیان]] دے مقام اوپر مہاتما بدھ دے دو وشال بُت کھڑے کیتے۔

پنجویں صدی عیسوی دے شروع وچ سفید فام [[ہُن]]، جنہاں نوں [[یونانی]] لوک ہفتالی اتے ہندوستانی تُروشکا آکھدے سان، اوہناں نے ساسانیاں کولوں [[افغانستان]] سمیت پرانے کشان علاقیاں دا چوکھا حصّہ کھو لیا۔ پہلاں تے سفید فام ہُناں نے خود اپنے دھرم دا پرچار کیتا جو کہ [[زرتشت دھرم]] نال رلدا ملدا سی۔ پر فیر، چھیتی ہی اوہ [[بدھ مت]] دے ڈاڈھے حمائتی بن گئے۔ [[ہان چینی]] زائر فاشیان (فا-شین) نے ۳۹۹ صدی عیسوی تے ۴۱۴ صدی عیسوی دے وچکار اوہناں دے علاقے دا دورہ کیتا اور اوس نے کئی ہینیاں مدرسیاں دی اگوائی دی کتھا لکھی ہے۔

ترک شاہی لوک [[ترک]] نسل دے سان اتے کشاناں دی اولاد سان۔ ساسانیاں دے ہتھ [[کشان راج]] ہارن مغروں اوہناں نے پشلے راج دے کجھ حصّے، جو اتر پچھمی اتے اتری [[ہندوستان]] وچ واقع سان، اپنے راج ہیٹھ کرلئے۔ چوتھی صدی عیسوی دے شروع وچ ہندوستان دے گپت[[گپتا راج]] دے قیام تک اوہناں نے ایہناں اوپر راج کیتا، فیرناگرہار ول نس گئے۔ اوہناں نے پنجویں صدی عیسوی دے وچکار سفید فام ہُناں کولوں اوہناں دے راج دے کجھ حصّے فتح کرلئے اتے اپنا راج وادئ [[کابل]] اتے کپیش تک ودھا لیا۔ کشاناں اتے اپنے توں پہلے دے سفید فام ہُناں وانگوں، ترکی شاہیاں نے افغانستان وچ بدھ مت دا ساتھہ دتا۔

۵۱۵ء صدی عیسوی وچ سفید ہُن بادشاہ مہرا کُلا نے، اپنے دربار دے رسکی غیر بودھی جتھیاں دے اثر ہیٹھ آکے بدھ مت نوں دبا دتا۔ اوس نے خانقاہواں تباہ کردتیاں اتے اتر پچھمی ہندوستان دے نیڑلے تے دوراڈہے علاقیاں وچ بوہت سارے راہباں نوں کوہ چھڈیا، [[گندھارا]] تے اچیچ [[کشمیر]] وچ۔ ناگرہار دے ایہناں حصیاں وچ جیہڑے اودے انصرام وچ سان، ایہ انہیاۓ ذرا گھٹ سی۔ اودے پترنے ایس پالیسی نوں پُٹھا کر دتا اتے ایہناں سب علاقیاں وچ نویاں خانقاہواں بنوائیاں۔

اتری پچھمی [[ترکستان]] توں آئے ہوئے پچھمی ترکاں نے درمیانی ایشیائی شاہراہ ریشم دے پچھمی حصّے اوپر ۵۶۰ء۵٦۰ء وچ قبضہ کرلیا۔ ہولی ہولی اوہ ناگرہار دے ہور زيادہ پورب ول ترک شاہیاں نوں دھِک کے [[باختر]] وچ کھلر گئے۔ بوہت سارے پچھمی ترک لیڈراں نے مقامی لوکاں کولوں بدھ مت قبول کرلیا اتے ۵۹۰ ءصدی عیسوی وچ اوہناں نے کپیش دے مقام اوپر اک نویں بودھی خانقاہ بنا دتی۔ ۶۲۲ء وچ شمالی ہندوستان توں آون والے اک راہب پربھاکر مترا دی اگواہی وچ، پچھمیلہندے ترک راجہ تونگ شی قاغان نے باقاعدہ طور تے [[بدھ مت]] قبول کرلیا۔

[[ہان چینی]] زائر زونزنگ (سون-سانگ) نے لگ بھگ ۶۳۰ءبھگ٦۳۰ء صدی عیسوی وچ [[ہندوستان]] ول اپنے سفر دوران پچھمی ترکاں نال ملاقات کیتی۔ اوس نے دسیا اے پئی اوہناں دے راج دے باختری حصّے، اچرج [[بلخ]] وچ [[نووہار]] خانقاہ دے مقام اوپر بدھ مت خوب ودھ رہیا سی۔ اوس نے راہباں دی یونیورسٹی دا ذکر نرا اوس دے گیانی ماحول بارے ہی نئیں کیتا سغوں ریشمی کپڑے اتے نگینیاں والے گہنیاں نال سجاۓ ہوۓ مہاتما بدھ دے اوہناں سندر بُتاں بارے وی کیتا اے جو مقامی زرتشتی رسماں نال جوڑ رکھدے سان۔ اوس ویلے ایس خانقاہ دیاں خوتان دے نال گوہڑیاں سنگتاں سان جو [[پوربی ترکستان]] وچ واقع اک بلیدان بودھی ریاست سی اتے اوس نے شکشا دین لئی اوتھے بوہت سارے راہباں نوں گھلیا۔ زونزنگ نے نووہار دی نیڑلی اک خانقاہ دا ذکر وی کیتا اے جو ترقی یافتہ ہینیان مراقبے وپاش یان ([[پالی]]: وپاسن) دی مشق لئی مخصوص کردتی گئی سی۔ جدا مطلب ہے ناپائداری اتے کسے شخص دی خود مختار پچھان دے گھاٹے دا چوکھا گیان۔

زونزنگ نے ترکی شاہیاں ہیٹھ ناگرہار وچ بدھ مت دا بڑا مندہ حال ویکھیا سی۔ [[گندھارا]] دے پنجابی حصّے وانگوں ایہ علاقہ وی اک صدی توں زیادہ پہلے دے راجا مہرا کلا دے ہنسا توں پوری طراں اپنے آپ نوں سنبھال نئیں سی سکیا۔ بھاویں ناگرہار نوں مہاتما بدھ دی متبرک کھوپڑی دی موجودگی باعث بودھی دنیا دی مقدس ترین زیارت گاہواں وچوں اک منیا جاندا سی، فیر وی اوس دا آکھنا اے کہ اوتھوں دے راہب اچار وہار توں کورے ہو چکے سان۔ اوہ ہر زائر کولوں ایہناں متبرک شیواں دی زیارت لئی سونے دا اک سکہ لیندے سان اتے نالے ایس علاقے وچ پڑھائی لکھائی دا کوئی وی ٹھکانہ نئیں سی۔

نالے، گوکہ پنجویں تے چھیویں صدی عیسوی وچ، مہایان [[کشمیر]] تے پنجابی [[گندھارا]] توں [[افغانستان]] ول بہتیرا کھلر گیا سی، زونزنگ نے ایس نوں صرف کپیش اتے ناگرہار دے پچھم وچ واقع ہندوکش دے علاقیاں وچ پایا۔ ناگرہار([[صوبہ ننگرہار|ننگرہار]] تے اتری [[باختر]] دی وڈی بودھی روائت سروستی واد ہی رہی۔

==اموی یُگ اتے [[اسلام]] دا آون==

[[محمد|حضرت محمد (صلی اللہ علیہ وسلم)]] دی وفات دے پنج ورہیاں مغروں، ۶۳۷ء٦۳۷ء وچ عرباں[[عرب]]اں نے [[فارسی]] [[ساسانی سلطنت|ساسانیاں]] نوں شکست دتی تے۶۶۱ءتے٦٦۱ء وچ خلافت امیہ دی بنیاد رکھی۔ اوس نے [[ایران]] اتے مشرق وسطٰی دے کافی وڈے حصّے اوپر حکومت کیتی۔ ۶۶۳ء٦٦۳ء وچ اوہناں نے [[باختر]] اوپر حملہ کردتا جنہوں ترک شاہیاں نے اوس ویلے تک پچھمیلہندے ترکاں([[لہندی ترک خاگانیٹ]]) کولوں کھوہ کے اپنے قبضے وچ کرلیا سی۔ امیہ فوجاں نے [[بلخ]] دے آلے دوالے دا علاقہ نو وہار خانقاہ سمیت فتح کرلیا جیس دے نتیجے وچ ترکی شاہی وادئ [[کابل]] ول پچھاں نوں ہٹ گئے۔

عرباں[[عرب]]اں نے غیر مسلم دھرماں نوں ایس گل دی اجازت دے دتی کہ فتح کیتے ہوۓ علاقیاں دے لوک، جے اوہ چاہون، تے اپنے دھرم اوپر قائم رہن، ایس شرط اوپر کہ اوہ امن نال اک راہ داری محصول (عربی۔[[عربی]]۔ جزیہ) ادا کردے رہن۔ بھاویں [[باختر]] دے کجھ بودھاں نے، ایتھوں تیکرکہ [[نووہار]] دی خانقاہ دے راہباں دے اک صدر نے [[اسلام]] قبول کرلیا۔ پرایس علاقے دے زیادہ تر بودھاں نے اک وفادار غیر مسلم دے طور تے جنھاں نوں اک اسلامی ریاست دے اندر محفوظ جنتا دا رتبہ حاصل سی، اپنی ذمّی حیثیت قبول کرلئی۔ نووہار خانقاہ کھلّی رہی اتے اوس دا کم کار جاری رہیا۔ [[ہان چینی]] زائر یجینگ (آئی-چنگ) نے ۶۸۰ء٦۸۰ء دے دھاکے وچ نووہار دا دورہ کیتا اور ایہ دس پائی کہ شکشا دے اک سروستی واد گڑھ دی شکل وچ ایہ خانقاہ ترقی کر رہی سی۔

اٹھویں صدی عیسوی دے شروع وچ اک اموی فارسی لکھاری، الکرمانی نے نووہار دا تفصیلی حال لکھیا اے، جو دسویں صدی عیسوی دی کتاب "دیساں دی کتاب" (عربی۔ کتاب البلدان) لکھاری:الہمدانی وچ محفوظ اے۔ اوس نے ایہ تفصیل ایس طراں بیان کیتی اے کہ [[اسلام]] دی سب توں پوتّرعبادت گاہ، [[مکّہ]] وچ واقع [[کعبہ]] نال ایس دی سنگت دا بیان مسلماناں دی بدھی وچ جھٹ نال آجان والے شبداں وچ ہووے – اوس دے بیان موجب وڈے مندر دے وچکار اک چورس پتھر سی، جیہڑا کپڑے نال ڈھکیا ہویا سی اتے یاتری اوس دے دوالے گیڑے لاوندے تے متھا ٹیکدے سان اوس طراں ہی جویں کعبے دوالے ([[مسلمان]]) کردے نیں۔ چورس پتھر توں مراد اوہ استھان اے جدے اوپر اک استوپ کھڑا کیتا ہویا سی جویں کہ باختری مندراں وچ ہوندا اے۔ اوہ کپڑا جیس نے اوس استوپ نوں ڈھکیا ہویا سی، اُکّا ہی ایرانی ریت مطابق سی جیس توں آدر تے ستکار دا پتہ لگدا اے تے جنہوں [[مہاتما بدھ]] دے بتاں اتے اوس دے نال استوپاں اوپر برابر لاگو کیتا جا سکدا اے۔ الکرمانی دے بیاناں توں اموی عرباں دے اک کھلے (دل دے) اتے آدرواد رویّے دی سوہ لگدی اے تاں جے غیر مسلم دھرم، مثلاً [[بدھ مت]] دے وچاراں نوں سمجھیا جا سکے، جنہاں نال اوہناں نوں اپنے نویں فتح کیتے ہوۓ علاقیاں وچ واہ پیا سی۔

==تبتی ایکا==

۶۸۰ء٦۸۰ء وچ حسین نے بنو امیہ دے خلاف [[عراق]] وچ اککربلا ناکامدا بغاوتواقعہ کیتی۔پیش آیا۔ ایس لڑائی نے وسط[[وسطی ایشیا]] ولوں عرباں دی توجہ موڑ دتی تے اوتھے اوہناں دے راج نوں کمزور کردتا۔ ایس صورت حال توں فائدہ چُکن لئی ۷۰۵ء وچ تبتیاں نے ترکی شاہیاں نال اک معاہدہ کیتا اتے اوہناں نال رل کے [[باختر]] وچوں اُمیاُموی فوجاں نوں نسان دی اک ناکام کوشش کیتی۔ نیڑے تریڑے سٹھ ورے پہلاں تبتیاں نے [[چین]] اتے [[نیپال]] راہیں [[بدھ مت]] بارے جانکاری حاصل کیتی سی، بھاویں اوس ویلے اوہناں دی اپنی کوئی خانقاہ نئیں سی۔ ۷۰۸ء وچ ترکی شاہی شہزادہ نزاکتر خان اُمیاںاُمویاں نوں اوتھوں کڈن وچ کامیاب ہو گیا اتے اوہنیں [[باختر]] وچ اک بڑے سِر پھرے جوشیلے بودھاں دا راج قائم کرلیا، ایتھوں تیکر کہ اوس نے نووہار دے پشلے صدر خانقاہ دا گاٹا لاہ دتا جیس نے اپنا دھرم چھڈ کے [[اسلام]] قبول کرلیا سی۔

۷۱۵ء وچ [[عرب]] جرنیل [[قتیبہ بن مسلم]] نے ترک شاہیاں اتے اوہناں دے تبتی ساتھیاں کولوں [[باختر]] کھو لیا۔ اوس نے نووہار وچ پشلی بغاوت دی وجہ توں بوہت تباہی مچائی۔ کئی راہب پورب ول خوتان تے [[کشمیر]] نوں نس گئے تے اوہناں نے اچرج کشمیر وچ بدھ مت نوں پھیلایا۔ [[تبت]] نے ہن اچانک سیاسی مصلحت ہیٹھ، اموی فوج جیہڑی اوہناں نال لڑ رہی سی، نال صلح کرلئی۔

نووہار نے شتابی ہی اپنے آپ نوں سنبھال لیا اتے مُڑ کے پہلاں وانگوں اپنا کم شروع کردتا جیس توں ایس گل دا پتہ لگدا اے کہ باختر وچ بودھی خانقاہواں نوں جو نقصان پہنچیا سی، اوہدے پچھے کوئی دھرمی منشا نئیں سی- جے انج ہوندا تے فیر اوہ اوہناں نوں مڑ کے بناون دی اجازت نہ دیندے۔ اموی لوگ تے نری بدھ مت بارے اپنی اوسے پالیسی نوں دوہرا رہے سان جو اوہناں نے ایس ہی صدی وچ اوس ویلے اپنائی سی، جد اجوکے دکھنی [[پاکستان]] دے [[سندھ]] دے علاقے نوں اوہناں نے فتح کیتا سی۔ اوہناں نے صرف کجھ خاص خانقاہواں نوں تباہ کیتا جنہاں بارے اوہناں نوں ایہ شک ہویا کہ اوہ اوہناں دے قبضے دے خلاف سازش نوں ودھداوا دے رہیاں نیں، پر فیر اوہناں نوں وی نویں سرے توں اپنی تعمیر اتے ترقی دی اجازت دے دتی۔ اوہناں دا مڈھلا مقصد پیسے دی لُٹ مار سی اتے اوہناں نے بودھاں اوپر اک انتخابی محصول اتے مقدس درگاہواں دے یاتریاں اوپر اک یاتر محصول لا دتا۔

پشلے اموی خلیفیاں دی مذہبی روا داری دے عام رویّے دے باوجود، عمر ثانی (راج یگ ۷۱۷ء توں ۷۲۰ء تک) نے ایہ فرمان جاری کیتا کہ [[بنو امیہ]] دے سارے سنگی ساتھی ضرور [[اسلام]] قبول کرن۔ پر، ایہ قبولیت، اپنی خوشی نال ہونی چاہیدی اے اتے ایس رضامندی دا بھرواس اسلام دے اصولاں دی جانکاری اوپر ہووے دی۔ اپنے سنگیاں دی خوشی حاصل کرن لئی تبتیاں نے ۷۱۷ء وچ اپنا اک سفیر اموی دربار نوں گھلیا تاں جے اک [[مسلمان]] استاد نوں بلایا جاسکے۔ خلیفہ نے الحَنَفِی نوں گھل دتا۔ ایس واپر توں کہ اوس استاد نوں تبت وچ دھرم تبدیل کرن بارے کوئی وی دستاویزی ثبوت رکھن والی کامیابی نہ ہوئی، توں ایہ پتہ لگدا اے کہ اموی اپنا دھرم پھیلان اوپر بوہتا زور نئیں پاندے سان۔ تے نالے، الحنفی نوں جیس ٹھنڈے دل نال جی آیاں نوں آکھیا گیا، اوس دی وڈی وجہ اوہ بے بنیاد خوف سی جیہڑا تبتی دربار دے مخالف جتھیاں نے اوتھے پھیلایا ہویا سی۔

آون والے دھاکیاں وچ، وسط[[وسطی ایشیا]] اوپر اپنا راج قائم کرن لئی عرباں،[[عرب]]اں، چینیاں،[[چینی]]اں، تبتیاں،[[تبتی]]اں، ترکی شاہیاں اتے دوجے کئی ترک نسل دے قبیلیاں وچکار جیہڑی کھچ تان ہوئی، اوس دی وجہ توں سیاسی اتے فوجی سنگتاں دی شکل وی چھیتی چھیتی بدلی ہوندی رہی۔ ترک شاہیاں نے بنو امیہ کولوں کپیش مُڑ کے کھو لیا اتے ۷۳۹ء وچ، ترک شاہیاں اتے خوتان دے وچکار بیاہ دی اک سنگت دی خوشی منان لئی، شہنشاہ تبت دے [[کابل]] دے اک سفر دے واسطے نال، تبتاں نے اپنی سنگت مُڑ کے ترک شاہیاں نال قائم کرلئی۔ بنو امیہ دا راج اتری [[باختر]] اوپر ہمیش قائم رہیا۔

==[[خلافت عباسیہ|عباسی راج]] دا شروع دا یگ==

۷۵۰ء وچ اک [[عرب]] جتھے نے خلافت امیہ دا تختہ الٹ دتا اتے عباسی راج دی بنیاد رکھی۔ اوہناں نے اتری باختر اوپر اپنا اقتدار قائم رکھیا۔ نہ صرف ایہ کہ عباسیاں نے اوتھے بودھاں لئی ذمّی منے جان دی اپنی پالیسی جاری رکھی، اوہناں نے بدیسی، اچیچا [[ہندوستان]] دی، ثقافت وچ ڈاڈھی دلچسپی لئی۔ ۷۶۲ء۷٦۲ء وچ خلیفہ المنصور (راج ۷۵۴ء توں ۷۷۵ء تک) نے اک نویں عباسی راجدھانی [[بغداد]] دا نقشہ بناون لئی ہندوستان دے تعمیرات دے ماہراں نوں کم تے لایا۔ ایہ نام بغداد اوس نے [[سنسکرت]] لفظ بھاگ داد توں لیا سی جیس دا مطلب اے "رب داتحفہ "۔ خلیفہ نے اک شکشا گھر(عربی۔[[عربی]]۔ بیت الحکمت ) وی بنوایا جیس دے وچ ترجمے دا اک شعبہ وی رلت سی۔ اوہناں نے کئی تہذیباں اتے دھرماں دے گیانیاں نوں وی بلوایا تاں جے عربی وچ لکھتاں دے ترجمے کیتے جاون، اچیچا منطق اتے سائنس بارے لکھتاں دے۔

شروع دے عباسی خلیفے اسلام دے معتزلۃ اسکول دے پچھی سان جو عقل راہیں [[قرآن]] دی تشریح کرنا منگدے سان۔ چوکھی توجہ پرانے [[یونانی]] گیان اوپر سی، پر [[سنسکرت]] ریتاں اوپر وی دھیان دتا جاندا سی۔ خیر، بیت الحکمت وچ نرے سائنسی لکھتاں دے ہی ترجمے نئیں کیتے گئے۔ بودھ عالماں نے عارفانہ اتے اچاری گلاں باتاں نال جڑے ہوۓ کجھ مہایان تے ہینیان سوتراں دا وی عربی وچ ترجمہ کیتا۔

اگلے خلیفہ، المہدی (راج ۷۷۵ء توں ۷۸۵ء تک) نے [[سندھ]] وچ عباسی فوجاں نوں سوراشٹر اوپر دکھنی پورب ول حملہ کرن دا حکم دتا۔ [[عرب]] وچ اک ویری دعویدار، جیس دے مہدی یا مسیح موعود ہون دا اعلان وی کردتا گیا سی، ایس حال ہیٹھ ایہ حملہ خلیفہ دی اوس مہم دا حصہ سی جیس دا مقصد اسلامی دنیا وچ مکھ منتری دی حیثیت وچ اپنی ساکھ اتے راج دا قیام سی۔ عباسی فوج نے ولابھی دے مقام اوپر بودھ خانقاہواں اتے جین مندر تباہ کردتے۔ فیر وی، جیسا کہ سندھ اوپر [[بنو امیہ]] دی فتح دے معاملے وچ ویکھیا گیا سی، عباسی فوج صرف اوہناں اڈیاں نوں مُکانا چاہندی سی جنہاں اوپر اوہنوں اپنے راج دے خلاف سازشاں رچاون دا شک ہوندا سی۔ حتّٰی کہ خلیفہ المہدی دے راج وچ وی عباسیاں نے اپنی باقی دی سلطنت وچ صرف بودھی خانقاہواں نوں ہتھ نئیں لایا تاکہ اوہ اوہناں کولوں اپنی کھٹی دے طور تے فائدہ چُک سکن۔ ایس توں اڈ، المہدی نے [[بغداد]] وچ بیت الحکمت دے ترجمے دے کم نوں ودھاوا دینا چالو رکھیا۔ اوہ ہندوستانی ثقافت نوں تباہ نئیں سی کرنا چاہندا، سغوں ایہنوں سمجھنا چاہندا سی۔

[[نو وہار]] خانقاہواں دے بودھی سربندھ مکھیاں (سنسکرت۔[[سنسکرت]]۔ پرامکھ ؛عربی۔؛[[عربی]]۔ برمک) وچوں اک برمک دا مسلمان پوترا یحیٰ ابن برمک دوجے عباسی خلیفہ الرشید (راج ۷۸۶ء توں ۸۰۸ء تک) دا وزیر سی۔ اوس دے اثر ہیٹھ، خلیفہ نے ہندوستان دے بوہت سارے عالم تے استاد، اچرج بودھاں نوں بغداد آون دی دعوت دتی۔ اوس یُگ وچ لکھی گئی اک "کتاب الفہرست" وچ، جیہڑی مسلم اتےغیر مسلم دونواں طراں دی لکھتاں اوپر مشتمل اے، بودھی کتاباں دی اک ویروا وی شامل اے۔ ایہناں وچ مہاتما بدھ دی پچھلی حیاتیاں بارے تفصیل نال لکھی گئی اک کتاب "[[مہاتما بدھ]] دی کتاب"(عربی۔ کتاب البدھ) وی اے جنہوں عربی وچ منتقل کیتا گیا سی۔

==عباسیاں دے خلاف بغاوتاں==

==سامانی، غزنوی اتے سلجوق راج==

==قارختائی اتے غوری راج==

==منگول یگ==