"<span lang="ur">خانان خیوا</span>[[ گٹھ:مضامین جنہاں وچ اردو بولی دا متن شامل اے ]]" دیاں دہرائیاں وچ وکھراپا

خانان خیوا ([[ازبک]] بولی: خیوا خانلیغی) [[وسطی ایشیا]] چ [[خوارزم]] دے تریخی علاقے چ 1511ء توں 1920ء تک قائم رہن آلی اک ریاست سی ۔ صرف 1740ء توں 1746ء چ [[ایران]] دے بادشاہ [[نادر شاہ افشار]] دے مختصر قبضے دے علاوہ ایہہ 4 سو سال تک آزاد قائم رہی ۔ اسدے دے حکومت کرن آلے ٹبر دا تعلق استرا خانیاں دی شاخ کونگراد نال سی ۔جہڑے [[چنگیز خان]] دی نسل چوں سن ۔ خانیٹ دا راجگھر [[خیوا]] شہر سی ، جہڑا اج دے [[ازبکستان]] چ واقع اے ۔ 1873ء خیوا [[روسی سلطنت]] دی طفیلی ریاست بن گئیا تے 1920 چ خانان نوں ختم کر کے اسنوں [[خوارزم عوامی سویت جمہوریہ]] چ بدل دتا گئیا ۔ 1924 چ اسنوں [[سویت یونین]] چ ضم کر لئیا گئیا تے اج کل خانان خیوا دے علاقے وسطی ایشیا دے دیس ازبکستان چ [[قراقل پاکستان]] تے صوبہ خورازم دا حصہ نیں ۔

خانان خیوا دے علاقےآں تے پہلے [[چغتائی سلطنت]] قائم سی جسدا راجگھر پرانا [[اورگنچ]] شہر سی ، جہڑا کہ وسطی ایشیا دے وڈےآں تے اہم تجارتی مرکزاں چوں اک سی ۔ پر [[امیر تیمور]] نے اس سلطنت نوں [[سمرقند]] دا حریف سمجھئیا تے 5 حملےآں دے دوران ، 1388ء چ اوگنچ نوں مکمل تابہ کر دتا ۔ 1511ء چ یادگاری شیبانیاں (شیبانی ٹبر دے یادگار خان دے نسل دے ) ازبکاں دے اک گروہ نے خیوا دے علاقے چ تے قبضہ کر لئیا تے خود نوں ایتھے دے خان آکھوان لگے ۔ 1576ہ چ [[آمو دریا]] دے رخ چ تبدیلی نال پرانا اوگنچ شہر بالکل ختم ہو گئیا تے علاقے دا مرکز دکھن ول منتقل ہو گئیا تے 1619ء چ علاقے دے خان ، [[عرب محمد اول]] نے خیوا نوں خانان دے راجگھر دے طور تے منتحب کیتا ۔

خیوا دے اگلی تریخ دا وڈا حصہ وڈیاں طاقتاں [[روسی سلطنت]] تے [[برطانیہ]] نال تعلقات دے نال متعلق اے ۔ [[زار روس]] [[پیٹر اعظم]] دے دور چ آمو دریا دے کنارےآں تے سونا دریافت ہوں تے روسی سلطنت دی [[ہندستان]] نال تجارتی رستہ کھولن دی خواہش نے علاقے چ 18-1717ء چ مسلح تجارتی مہماں دی راہ کھولی ، جسدی اگوائی شہزادہ [[الیگزیندر بیکووچ چیرکاسکی]] نے کیتی جس نال 750 توں 4،000 تک مسلح بندے سن ۔ خیوا دے خان شیر غازی نے اس قافلے دے ایتھے پہنچن تے حملہ کر کے سارے مسلح بندےآں نوں قتل کر دتا تے صرف 10 بندے واپس بھیجن لئی جیندے چھڈے ۔ پیٹر اعظم [[سلطنت عثمانیہ]] تے [[سویڈن]] نال جنگاں پاروں کجھ نا کر سکئیا ۔

زار [[پاؤل اول]] نے وی خانان نوں فتح کرن دی کوشش کیتی پر ایہہ مہم ادھ راستے توں ای اسدے قتل دے بعد واپس بلا لئی گئی ۔ زار [[الگزیندر اول]] دی ایداں دی کوئی خواہش نئیں سی ۔ پر زار روس [[الیگزیندر دوم]] تے [[الیگزیندر سوم]] دے روسی سلطنت تے اقتدار دے ویلے خانان خیوا تے مل مارن سنجیدہ کوششان شروع کیتان گئیاں ۔