[[امرتسر]] [[شہر]] دی نیہہ 1577 وچ [[گورو رام داس]] جی نے پوتر سروور نوں ٹکّ لا کے رکھی۔کجھ حوالیاں مطابق ایہہ زمین نیڑے دے تنگ پنڈ دے واسیاں پاسوں خریدی گئی سی جدکہ کجھ ہورناں مطابق گورو امرداس دے سمیں مغل سمراٹ [[اکبر]] بادشاہ نے ایہہ زمین بیبی بھانی نں اوہناں دی گورو رام داس نال شادی سمیں تہپھےتحفے وجوں دتی سی۔جو اس سروور آلے دوآلے نگر وسیا اس دا شروع وچ ناں رامداسپر،چکّ رام داس یا چکّ گورو پیا۔گورو ارجن، جنہاں نے سروور مکمل کروایا، سنتوکھسر تے رامسر دے تال کھدوائے اتے سروور دے وچکار ہرمندر صاحب بنوایا، دے سمیں ایہہ شہر ترقی کردا گیا۔گورو ہرگوبند صاحب نے ہرمندر دے ساہمنے [[اکال تخت]] بنوایا اتے کولسر تے ببیکسر دے تال کھدوائے اتے شہر دی پچھمی حدود وچ لوح گڑھ دا قلعہ اسروایا ۔ 1635 وچ جدوں [[گورو ہرگوبند]] صاحب کیرتپور صاحب پرستھان کر گئے تاں تقریباً 65 سال شہر دا پربندھ پرتھی چند دے وارثاں ہیٹھ رہا۔ 1699 وچ گورو گوبند سنگھ جی نے خالصہ ساجن اپرنت بھائی منی سنگھ جی نں امرتسر شہر دے پربندھ لئی بھیجیا۔
18ویں صدی وچ کئی اتار چڑاؤ [[شہر]] وچ ہوئے ۔ 1765 وچ [[مسل|مسلاں]] دی سرداری قایم ہون اپرنت کئی [[مثل]] سرداراں نے [[امرتسر]] دا پربندھ سمبھالیا ۔ وکھ وکھ سرداراں نے پوتر سروور دے آلے دوآلے اپنے بنگے قایم کیتے اتے باہروار کٹڑے یا ہلکےحلقے قایم کیتے جوکِ وپاریاں تے دستکاراں دی ترقی تے وادھے لئی سن ۔ اہم فیصلے لین لئی امرتسر وچ سربتّ خالصہ دیوان کیتے جاندے سن۔اس طرحاں ایہہ شہر خالصے دی راجدھانی دے روپ وچ ساہمنے آیا۔ 18ویں صدی دے انت تک امرتسر [[پنجاب]] دا [[اک]] اگھا تجارتی مرکز (وپارک کیندر) بن چکا سی۔
[[رنجیت سنگھ،سنگھ]]، جوکِ 1801 تک مہاراجے دی پدوی پراپت کر چکیا سی نے 1805 وچ اتھے اپنا ادھیکار جمایا جدوں اس نے زمزما توپ تے بھنگی سرداراں دے قلعے اتے توشیخانے تے اپنا دبدبا بنا لیا۔1815 وچ رامگڑیا قلعہ ہتھیا لین اپرنت 1820 وچ آہلووالیا تے کنھیا مثل نوں ادھین کر لین بعد پورا امرتسر رنجیت سنگھ دے پربندھ ہیٹھ آ گیا۔ رنجیت سنگھ دے سمیں قلعہ گوبند گڑھ بنوایا گیا، رام باغ لوایا گیا اتے دربار صاحب دی عمارت اتے سونا جڑواؤن دا کم ہویا ۔ اس سبھ نال شہر دی ترقی وچ بے انت وادھا ہویا اتے ایہہ صنعتی تے وپارک ترقی وچ ہور اگے ودھیا۔
[[تصویر:'''=== سروور دے نرمان توں خالصہ ساجنا تکّ ===''']]
گورو جی نے اس دا نیہہ پتھر [[اک]] [[مسلمان]] [[فقیر]] سانئیحضرت مینا[[میاں میر]] (1550-1635) پاسوں 28 [[دسمبر]] 1588 نوں رکھوایا سی۔ اس توں پہلاں امرتسر دے پوتر سروور دا کم سری گورو رام داس جی (1534-1581) شروع کروا چکے سن۔ کجھ ہوالیاحوالیاں اوہ زمین تنگ پنڈ دے وسنیکاں پاسوں خریدی گئی سی پر دسرے پاسے ہوراں دا کہنا ہے کہ اوہ زمین سمراٹ اکبر ولوں شری بیبی بھانی جی نوں اس وقت تحفے وجوں بھیٹ کیتی گئی سی زدّ اوہناں دا ویاہ شری گورو رام داس جی نال ہویا سی۔ سروور نوں پکا کرواؤن دا کم شری گورو ارجن صاحب جی نے کروایا سی تے اس سروور دے ٹھیک وچکار ہی شری ہرمندر صاحب دی عمارت اساری گئی جس دی کار سیوا سکھاں نے کیتی سی۔ شری ہرمندر صاحب دے اندر ،16 [[اگست]] 1604 وچ سری گورو [[گرنتھ صاحب]] جی دی ستھاپنا ہوئی سی۔ سری گورو گرنتھ صاحب جی دی سنپادنا گورو ارجن صاحب نے آپ کیتی سی۔ بھائی بڈھا جی نوں ہرمندر صاحب دے پہلا گرنتھی تھاپیا گیا۔ گورو ارجن صاحب نے روزانہ سارا دن اتے دیر رات تکّ گربانی دا پاٹھ اتے کیرتن کرن دی جو مریادا بنہی سی اوہ کہ اج وی اسے طرحاں ہی قایم ہے۔ زدّ 1635سن1635 وچ شری [[گورو ہرگوبند]] صاحب جی گورو کا چکّ ( سری امرتسر ) چھڈّ کے کیرتپور صاحب چلے گئے تاں اوہناں دناں دوران ہرمندر صاحب دا پربندھ پرتھی چند دے وارثاں کول چلا گیا۔ نوویں گورو شری [[گورو تیغ بہادر]] جی زدّسن 1664 وچ دربار صاحب دے درشناں نوں آئے تاں نویں وارثاں نے اوہناں نوں اندر نہی جان دتا اتے دروازے بند کر لئے۔
