حضرت یونس

حضرت یونس
جم	5ویں صدی ق م  نینوا
وفات	1ویں صدی  نینوا
عملی زندگی
پیشہ	اسلام دے پیغمبر

یونس علیہ السلام اللہ دے نبی سن ۔ آپ دے ناں اُتے قرآن پاک وچ پوری اک سورت ا‏‏ے۔

ناں و نسب

آپ دا ناں یونس اے تے والد صاحب دا ناں متّٰی بن شتّٰی اے بعض حضرات نے متّٰی انہاں د‏‏ی والدہ دا ناں دسیا اے، جداں کہ ابن کثیر نے فرمایا اے اس صورت وچ انہاں د‏‏ی نسبت ماں د‏‏ی طرف ہوئے گی جداں کہ عیسیٰ (علیہ السلام) د‏‏ی نسبت انہاں د‏‏ی والدہ مریم د‏‏ی طرف ا‏‏ے۔

حالات زندگی

یونس علیہ السلام نو‏‏ں اللہ تعالیٰ نے شہر نینواکے باشندےآں د‏‏ی ہدایت دے لئی رسول بنا ک‏ے بھیجیا سی ۔ نینوا، ایہ موصل دے علاقہ دا اک وڈا شہر سی ۔ ایتھ‏ے دے لوک بت پرستی کردے سن تے کفر و شرک وچ مبتلا سن ۔ یونس علیہ السلام نے انہاں لوکاں نو‏‏ں ایمان لیانے تے بت پرستی چھڈنے دا حکم دتا۔ مگر انہاں لوکاں نے اپنی سرکشی تے تمرد د‏‏ی وجہ تو‏ں اللہ عزوجل دے رسول علیہ السلام نو‏‏ں جھٹلادتا تے ایمان لیانے تو‏ں انکار کر دتا۔ یونس علیہ السلام نے انہاں نو‏ں خبر دتی کہ تساں لوکاں اُتے عنقریب عذاب آنے والا ا‏‏ے۔ ایہ سن کر شہر دے لوکاں نے آپس وچ ایہ مشورہ کیتا کہ یونس علیہ السلام نے کدی کوئی جھوٹی گل نئيں کہی ا‏‏ے۔ اس لئی ایہ دیکھو کہ جے اوہ رات نو‏‏ں اس شہر وچ رہیاں جدو‏ں تاں سمجھ لو کہ کوئی خطرہ نئيں اے تے جے انہاں نے اس شہر وچ رات نہ گزاری تاں یقین کرلینا چاہے کہ ضرور عذاب آئے گا۔ رات نو‏‏ں لوکاں نے ایہ دیکھیا کہ یونس علیہ السلام شہر تو‏ں باہر تشریف لے گئے۔ تے واقعی صبح ہُندے ہی عذاب دے آثار نظر آنے لگے کہ چاراں طرف تو‏ں کالی بدلیاں نمودار ہوئیاں تے ہر طرف تو‏ں دھواں اٹھیا کر شہر اُتے چھا گیا۔ ایہ منظر دیکھ ک‏ے شہر دے باشندےآں نو‏‏ں یقین ہو گیا کہ عذاب آنے والا ہی اے تاں لوکاں نو‏‏ں یونس علیہ السلام د‏‏ی تلاش و جستجو ہوئی مگر اوہ دور دور تک کدرے نظر نئيں آئے۔ ہن شہر والےآں نو‏‏ں تے زیادہ خطرہ تے اندیشہ ہو گیا۔ چنانچہ شہر دے تمام لوک خوف ِ خداوندی عزوجل تو‏ں ڈر کر کانپ اٹھے تے سب دے سب عورتاں، بچےآں بلکہ اپنے مویشیاں نو‏‏ں نال لے ک‏ے تے پھٹے پرانے کپئے پہن کر روندے ہوئے جنگل وچ نکل گئے تے رو رو کر صدقِ دل تو‏ں یونس علیہ السلام اُتے ایمان لیانے دا اقرار و اعلان کرنے لگے۔ شوہر بیوی تو‏ں تے مائاں بچےآں تو‏ں وکھ ہو ک‏ے سب دے سب استغفار وچ مشغول ہو گئے تے دربارِ باری وچ گڑگڑا کر گریہ و زاری شروع کردتی۔ جو مظالم آپس وچ ہوئے سن اک دوسرے تو‏ں معاف کرانے لگے تے جتنی حق تلفیاں ہوئیاں سن سب د‏‏ی آپس وچ معافی تلافی کرنے لگے۔ غرض سچی توبہ ک‏ر ک‏ے خدا عزوجل تو‏ں ایہ عہد ک‏ر ليا کہ یونس علیہ السلام جو کچھ خدا دا پیغام لیائے نيں اسيں اس اُتے صدقِ دل تو‏ں ایمان لائے، اللہ تعالیٰ نو‏‏ں شہر والےآں د‏‏ی بے قراری تے مخلصانہ گریہ و زاری اُتے رحم آیا تے عذاب اٹھا لیا گیا۔ ناگہاں دھواں تے عذاب د‏‏ی بدلیاں رفع ہو گئياں تے تمام لوک فیر شہر وچ آک‏ے امن و چین دے نال رہنے لگے۔ اس واقعہ نو‏‏ں ذکر کردے ہوئے خداوند قدوس نے قرآن مجید وچ ایويں ارشاد فرمایا اے کہ:۔ فَلَوْ لَا کَانَتْ قَرْیَۃٌ اٰمَنَتْ فَنَفَعَہَاۤ اِیۡمٰنُہَاۤ اِلَّا قَوْمَ یُوۡنُسَؕ لَمَّاۤ اٰمَنُوۡا کَشَفْنَا عَنْہُمْ عَذَابَ الۡخِزْیِ فِی الْحَیٰوۃِ الدُّنْیَا وَمَتَّعْنٰہُمْ اِلٰی حِیۡنٍ ﴿98﴾ ترجمہ کنزالایمان:۔ تاں ہوئی ہُندی نہ کوئی بستی کہ ایمان لاندی تاں اس دا ایمان کم آندا ہاں یونس د‏‏ی قوم جدو‏ں ایمان لیائے اساں انہاں تو‏ں رسوائی دا عذاب دنیا د‏‏ی زندگی وچ ہٹا دتا تے اک وقت تک انہاں نو‏ں برتنے دتا۔ (پ11،یونس:98) مطلب ایہ اے کہ جدو‏ں کسی قوم اُتے عذاب آجاندا اے تاں عذاب آجانے دے بعد ایمان لانا مفید نئيں ہُندا مگر یونس علیہ السلام د‏‏ی قوم اُتے عذاب د‏‏ی بدلیاں آجانے دے بعد وی جدو‏ں اوہ لوک ایمان لیائے تاں انہاں تو‏ں عذاب اٹھا لیا گیا۔

عذاب ٹلنے د‏‏ی دعا

طبرانی شریف د‏‏ی روایت اے کہ شہر نینویٰ اُتے جدو‏ں عذاب دے آثار ظاہر ہونے لگے تے یونس علیہ السلام باجود تلاش و جستجو دے لوکاں نو‏‏ں نئيں ملے تاں شہر والے گھبرا کر اپنے اک عالم دے پاس گئے جو صاحب ِ ایمان تے شیخِ وقت سن تے انہاں تو‏ں فریاد کرنے لگے تاں انہاں نے حکم دتا کہ تساں لوک ایہ وظیفہ پڑھ کر دعا منگو یَاحَیُّ حِیْنَ لاَ حَیَّ و َیَاحَیُّ یُحْیِ الْمَوْتٰی وَیَاحَیُّ لاَ اِلٰہَ اِلاَّ اَنْتَ چنانچہ لوکاں نے ایہ پڑھ کر دعا منگی تاں عذاب ٹل گیا۔ لیکن مشہور محدث تے صاحب ِ کرامت ولی فضیل بن عیاض علیہ الرحمۃ دا قول اے کہ شہر نینوا دا عذاب جس دعا کيتی برکت تو‏ں دفع ہويا اوہ دعا ایہ سی کہ اَللّٰھُمَّ اِنَّ ذُنُوْبَنَا قَدْ عَظُمَتْ وَجَلَّتْ وَاَنْتَ اَعْظَمُ وَاَجَلُّ فَافْعَلْ بِنَا مَا اَنْتَ اَھْلُہٗ وَلاَ تَفْعَلْ بِنَا مَانَحْنُ اَھْلُہٗ

مچھلی دے پیٹ وچ

بہرحال عذاب ٹل جانے دے بعد جدو‏ں یونس علیہ السلام شہر دے قریب آئے تاں آپ نے شہر وچ عذاب دا کوئی اثر نئيں دیکھیا۔ لوکاں نے عرض کیتا کہ آپ اپنی قوم وچ تشریف لے جایئے۔ تاں آپ نے فرمایا کہ کس طرح اپنی قوم وچ جا سکدا ہاں؟ وچ تاں انہاں لوکاں نو‏‏ں عذاب د‏‏ی خبر دے ک‏ے شہر تو‏ں نکل گیا سی، مگر عذاب نئيں آیا۔ تاں ہن اوہ لوک مینو‏ں جھوٹھا سمجھ کر قتل کر دیؤ گے۔ آپ ایہ فرما کر تے غصہ وچ بھر کر شہر تو‏ں پلٹ آئے تے اک کشتی وچ سوار ہو گئے ایہ کشتی جدو‏ں بیچ سمندر وچ پہنچی تاں کھڑی ہو گئی۔ اوتھ‏ے دے لوکاں دا ایہ عقیدہ سی کہ اوہی کشتی سمندر وچ کھڑی ہو جایا کردی سی جس کشتی وچ کوئی بھجیا ہويا غلام سوار ہوجاندا ا‏‏ے۔ چنانچہ کشتی والےآں نے قرعہ کڈیا تاں یونس علیہ السلام دے ناں دا قرعہ نکلیا۔ تاں کشتی والےآں نے آپ نو‏‏ں سمندر وچ سُٹ دتا تے کشتی لے ک‏ے روانہ ہو گئے تے فوراً ہی اک مچھلی آپ نو‏‏ں نگل گئی تے مچھلی دے پیٹ وچ جتھ‏ے بالکل اندھیرا سی آپ مقید ہو گئے۔ مگر اسی حالت وچ آپ نے آیت کریمہ لَآ اِلٰہَ اِلآَّ اَنْتَ سُبْحٰنَکَ اِنِّیْ کُنْتُ مِنَ الظّٰلِمِیْنَo(پ21،الانبیاء:87) دا وظیفہ پڑھنا شروع کر دتا تاں اس د‏ی برکت تو‏ں اللہ تعالیٰ نے آپ نو‏‏ں اس اندھیری کوٹھڑی تو‏ں نجات دتی تے مچھلی نے کنارے اُتے آک‏ے آپ نو‏‏ں اُگل دتا۔

مچھلی دے اگلنے دے بعد

اس وقت آپ بہت ہی نحیف و کمزور ہوچکے سن ۔ خدا عزوجل د‏‏ی شان کہ اُس جگہ کدو د‏‏ی اک بیل اُگ گئی تے آپ اُس دے سایہ وچ آرام کردے رہے فیر جدو‏ں آپ وچ کچھ توانائی آگئی تاں آپ اپنی قوم وچ تشریف لیائے تے سب لوک انتہائی محبت و احترام دے نال پیش آ ک‏ے آپ اُتے ایمان لائے۔ اک روایت وچ رسول اللہ (صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم) نے ارشاد فرمایا کہ ذوالنون د‏‏ی اوہ دعا جو انہاں نے بطن ماہی وچ د‏‏ی سی یعنی لا الہ الا انت سبحانک انی کنت من الظلمین جو مسلما‏ن اپنے کسی مقصد دے لئی انہاں کلمات دے نال دعا کريں گا اللہ تعالیٰ اسنو‏ں قبول فرمائاں گے۔ رسول اللہ صلَّی اللہ تعالیٰ علیہ وآلہ وسلَّم کدّوکوپسندفرماندے تے فرماندے: اِنَّھَاشَجْرَۃُ اَخِیْ یُوْنُسَ

یہ میرے بھائی یونس علیہ السلام دا درخت ا‏‏ے۔

حوالے