امیر عبدالرحمٰن خان
| امیر عبدالرحمن خان | |
|---|---|
| افغانستان دا امیر | |
| امیر عبدالر رحمٰن خان | |
| راج ویلہ | مئی 31, 1880 – اکتوبر 1, 1901 |
| پورا ناں | امیر عبدالر رحمٰن خان |
| دفن دی تھاں | کابل, افغانستان, 1901 |
| پیشرو | غازی محمد ایوب خان |
| جانشین | امیر حبیب اللہ خان |
| ٹبر | بارکزئی خاندان |
| پیؤ | محمد افضل خان |
امیر عبدالر رحمٰن خان ( پشتو : عبد رحمان خان ) سنّ 1880 توں لے کے سنّ 1901 تکّ افغانستان دے امیر سن ۔ ایہناں دا جنم 1840 توں 1844 دے وچّ اتے موت 1 اکتوبر 1901 وچّ ہوئی . 1878 - 1880 دے دوسری اینگلو افغان لڑائی دی ہار دے بعد افغانستان دا جو مرکزی سرکاری نظام چوپٹ ہو گئیا سی اسنوں عبدالرحمٰن خان نے پھر توں بحال کیتا ۔
مختصر جانکاری سودھو
امیر عبدالرحمن خان 1880 توں 1901 تک افغانستان دے امیر سن۔اوہ محمد افضل خان دے تیسرے پتر تے امیر دوست محمد خان دے پوتے سن ۔عبد الرحمان دے متعلق کہیا جاندا ہے کہ انھاں نے دوسری افغان انگریز جنگ دے بعد افغان حکومت دی رٹ بحال کیتی تے انھاں نوں آہنی امیر دے لقب نال وی یاد کیتا جاندا ہے جس دی وجہ قبائلی بغاوتاں نوں کچلن وچ انہاں دیاں بے شمار کامیابیاں سن۔
مڈھلا جیون سودھو
9 جون 1863 نوں تدّ دے افغانستان دے امیر دوست محمد خان ، دی ہرات شہر وچّ موت ہو گئی ۔ مرنے توں پہلاں ، انھاننے اپنے دو وڈے پتراں - افضل خان اتے اعظم خان - نوں نا چُندے ہوئے اپنے تیسرے پتر شیر علی خان نوں امیر بنا دتا . عبدالر رحمٰن خان ایہناں سبھ توں وڈے بیٹے افضل خان دے بیٹے سن ۔ دوست محمد خان دے موت اتے پہلاں تاں لگے دے سارے شیر علی خان نوں گدی مل جان اتے راضی ہو گئے ہن ۔ لیکن کجھ ہی دیر وچّ افضل خان نے افغانستان دے الے حصے وچّ شیر علی خان دے ورودھ بغاوت شروع کر دتی . اس جھڑپاں وچّ ویکھیا گیا دے افضل خان وچّ لڑائی وچّ ممتاز وکھاؤن والی کوئی وی گلّ نہیں سی ، لیکن اسدے بیٹے عبدالر رحمٰن خان نے لڑائی وچّ بہت بہادری وکھائی .
کجھ دیر وچّ دوناں بھرا ، افضل خان اتے شیر علی خان ، وچّ سمجھوتا ہو گیا ۔ لیکن تدّ تکّ امیر شیر علی خان نوں عبدالر رحمٰن خان دی جرت دا کھٹکیا ہو چوکیا سی اتے اوہ اسنوں اک خطرے دے روپ وچّ دیکھن لگا . شیر علی خان نے عبدالر رحمٰن خان نوں اپنے دربار وچّ ترنت حاضر ہون دا فرمان دتا ، لیکن عبدالر رحمٰن خان نے امیر دے ارادے سمجھّ لئی . اوہ آمو دریا نوں پار کرکے کابل توں بخارا بھج کھڑا ہویا ۔ شیر علی خان نے عضہ آور ہوکے افضل خان نوں جھٹپٹّ جیل وچّ بند کر دتا ، جس توں دکھن افغانستان دے کجھ حصے بھڑک کے بغاوت کر پئے . جویں - تویں شیر علی خان نے اپنی فوجاں لگاکے اس بغاوت اتے قابو پایا ہی سی دے عبدالر رحمٰن خان آمو دریا واپس پار کرکے پھر توں اتلے افغانستان وچّ آ گیا ۔ اتھے اسنے امیر دیاں فوجاں وچّ بغاوت پھیلا دتی اتے انھاننوں اپنے نال لے لیا ۔ کجھ دیر تکّ تاں جھڑپاں چلدیاں رہیاں لیکن مارچ 1866 وچّ عبدالر رحمٰن خان اتے اوہناں دے چاچا ( اعظم خان ) کابل پہنچ گئے اتے قبضہ کر لیا ۔ شیر علی خان نے اوہناں دے خلاف قندھار توں کوچ کیتا اتے مئی 10 نوں دوناں فوجاں شیخ آباد دے کول بھڑ گئیاں ۔ اس لڑائی وچّ شیر علی خان دے بہت سارے فوجی بھگوڑے ہو گئے اتے عبدالر رحمٰن خان دی جت ہوئی . اسنے ترنت اپنے پیؤ افضل خان نوں غزنی وچّ قید توں رہا کیتا اتے انھاننوں کابل وچّ افغانستان دا امیر بنا دتا . نویں امیر دیاں فوجاں شیر علی خان دیاں فوجاں نوں ہراندیاں گئیاں اتے 1867 وچّ انھاننے قندھار بتے وی قبصہ جما لیا ۔
1867 دے آخری دناں وچّ امیر افضل خان دی موت ہو گئی اتے اوہناں دے چھوٹے بھرا اعظم خان نویں امیر بنّ گئے ۔ انھاننے عبدالر رحمٰن خان نوں اتلے افغانستان وچّ اپنا گورنر بنا دتا . اک سال دے اندر - اندر ہی امیر دے خلاف اک نواں بغاوت شروع ہو گی اتے شیر علی خان پھر توں لڑن آ گیا ۔ 3 جنوری 1869 نوں تیناہخان دے قصبے دے کول ہوئی لڑائی وچّ شیر علی خان نے اعظم خان اتے عبدالر رحمٰن خان نوں ہرا دتا . دونے چاچا - بھتیجا سمرقند بھج گئے جتھے انھاننے روسی سلطنت دی پناہ لئی . اعظم خان نے اسی سال ، اکتوبر 1869 ، وچّ دم توڑ دتا .
جلاوطنی دا جیون سودھو
عبدالر رحمٰن خان تاشقند وچّ جاکے بس گئے ، جو اس سمیں روسی ترکستان نام دے روسی حکومتی علاقے وچّ واقع سی ۔ اتھے افغانستان اتے انگریزاں نے ہندستان توں حملہ کر دتا اتے اپنی ہندستانی فوجاں نوں لے کے دوسری اینگلو افغان لڑائی لڑی . انھاننے شیر علی خان نوں کابل توں نسا دتا . انگریزاں نوں افغانستان وچّ وڑدے ویکھکے روسیاں نوں خطرہ محسوس ہویا کیونکہ افغانستان دیاں سرحداں روسی ترکستان نال لگدیاں سی اتے انھاننوں لگیا دے انگریز اس علاقے وچّ اوہناں دے نال مقابلہ کرنگے . انھاننے تاشقند وچّ بسے عبدالر رحمٰن خان اتے زور پایا دے اوہ آمو دریا پار کرکے انگریزاں دے نال کابل دے تخت لئی جوجھے . مارچ 1880 نوں دلی خبر پہنچی کہ عبدالر رحمٰن خان اتلے افغانستان پہنچ گیا ہے ۔ سوچ - وچار دے بعد انگریزاں نے طے کیتا دے لڑن دی بجائے اسنوں دوست بنا لیئے اتے کابل وچّ امیر بنّ جان دا نیوتا دے دیو . ہندستان وچّ انگریزی وائسرائے لارڈ لٹن نے عبدالر رحمٰن خان نوں سنیہا بھیجیا کہ انھاننوں اسدا افغانستان دا امیر بنّ جانا قبول ہے اتے اوہ قندھار دے ارد - گرد دے کجھ علاقےآں دے علاوہ باقی افغانستان نوں اسدے حوالے کرن نوں تیار ہن ۔ کجھ گل بات دے بعد ، کابل وچّ انگریزی سرکار دے نمائندے لپل گریفن اتے عبدالر رحمٰن خان دے وچّ ملاقات ہوئی . اس ملاقات دے بعد لپل گرفن نے اپنی سرکار نوں عبدالر رحمٰن خان دے بارے وچّ کجھ ویکتی گت جانکاری وی دتی . انھاننے کیہا دے عبدالر رحمٰن خان منجھلے قد دا ہے اتے اوہناں دے چہرے وچّ اک تیز دماغ والے دی جمک وکھدی ہے ۔
راج سودھو
22 جولائی 1880 نوں کابل وچّ دربار منغقد کیتا گیا جس وچّ عبدالرحمٰن خان نے امیر دا تخت قبول کیتا ۔ انگریزاں نے اسنوں پیسے اتے ہتھیار نال مدد کرن دا وعدہ کیتا ۔ انھاننے اسنوں باہری حملہ دی صورتَ وچّ وی مدد کرن دا وعدہ دتا بشرطے کہ اوہ انگریزاں دے نال دوستی قایم رکھے اتے روس دا زیادہ نال نہیں دے . انگریزی اتے ہندستانی فوجی ہولی - ہولی افغانستان توں ہٹ گئے اتے 1881 وچّ انھاننے قندھار نوں وی امیر دے حوالے کر دتا .
ایہ وی ویکھو سودھو
باہرلے جوڑ سودھو
| وکیمیڈیا کامنز چ مورتاں: Abdur Rahman Khan |
| شاہی القاب | ||
|---|---|---|
| پیشرو امیر محمد ایوب خان |
افغانستان دا امیر 1880–1901 |
جانشین امیر حبیب اللہ خان |