زیارت عاشورا
| زیارت عاشورا | |
|---|---|
| کوائف | |
| موضوع: | امام حسینؑ تے شہدائے کربلا دی زیارت |
| مأثور/غیرمأثور: | مأثور |
| صادرہ از: | امام محمد باقرؑ |
| راوی: | علقمہ بن محمد حضرمی |
| شیعہ منابع: | کامل الزیارات • مصباح المتہجد |
| مونوگرافی: | الدّر المنثور فی شرح زیارۃ العاشور • الدرۃ البیضاء فی شرح زیارۃ العاشورا • ذخیرۃ العباد لیوم المعاد • رسالۃ فی زیارۃ العاشوراء... |
| مخصوص وقت: | روز عاشورا |
| مکان: | حرم امام حسینؑ |
| مشہور دعاواں تے زیارات | |
| دعائے توسل • دعائے کمیل • دعائے ندبہ • دعائے سمات • دعائے فرج • دعائے عہد • دعائے ابوحمزہ ثمالی • زیارت عاشورا • زیارت جامعہ کبیرہ • زیارت وارث • زیارت امیناللہ • زیارت اربعین | |
زیارت عاشورا اوہ زیارت اے جسنوں عاشورا دے دن امام حسینؑ تے ہور شہدائے کربلا دی ریارت کيتی خاطر پڑھی جاندی اے۔ زیارت حدیث قدسی اے جو امام محمد باقرؑ توں نقل ہوئی اے۔ اس ریارت کيتی سند نوں صحیح تے چھان بین توں بے نیاز قرار دتی گئی اے۔
احادیث دے مطابق اس زیارت دے بہت سارے آثار تے برکات نيں۔ امام صادقؑ توں صفوان نے نقل کيتا اے کہ آپ نے فرمایا: جدوں وی کوئی حاجت پیش آئے تاں اس زیارت تے اس دے بعد دعائے علقمہ نوں پڑھ کر خدا توں اپنی حاجت طلب کرو تاں اوہ پوری ہوئے گی۔
بعض محققاں اس گل دے معتقد نيں کہ اس زیارت دا اوہ حصہ جو لعن اُتے مشتمل اے، اوہ اس زیارت دے قدیمی نسخےآں وچ موجود نئيں سی۔ بعض شیعہ علماء نے اس دا جواب دتا اے۔ زیارت عاشورا دے بارے وچ مختلف کتاباں لکھی گئیاں نيں من جملہ انہاں وچ ابوالفضل تہرانی دی کتاب شفاء الصدور تے سید عزالدین حسینی زنجانی دی کتاب شرح زیارت عاشورا دا ناں لیا جا سکدا اے۔
سند سودھو
زیارت عاشورا دا سب توں قدیم منبع کامل الزیارات اے۔[۱] ابن قولویہ نے اس کتاب وچ زیارت عاشورا نوں امام محمد باقرؑ توں نقل کيتا اے۔
تیرہويں صدی ہجری دے مجتہد، ابوالمعالی محمّد کلباسی جنہاں نے زیارت عاشورا اُتے شرح وی لکھایاں نيں، دے بقول شیخ طوسی نے اپنی کتاب مصباح المتہجد وچ اس زیارت نوں کسی تے سند دے نال امام باقرؑ توں نقل کيتا اے۔[۲] لیکن اس دے باوجود بعض معاصر مورخین دا خیال اے کہ شیخ طوسی نے وی زیارت عاشورا نوں کامل الزیارات توں نقل کيتا اے۔ [۳] حالنکہ زیارت عاشورا دے متن وچ ابن قولویہ تے شیخ طوسی دے نقل وچ اختلاف وی پایا جاندا اے۔ ايسے طرح خود زیارت عاشورا دے مضامین توں ایہ گل واضح تے آشکار ہوئے جاندی اے کہ یا زیارت بنی امیہ دی حکومت دے آخری ادوار وچ بیان ہوئی اے [۴]
زیارت عاشورا دے بعد اک دعاء وی نقل ہوئی اے جسنوں دعائے علقمہ کہیا جاندا اے تے اس دعا نوں علقمہ نے صفوان توں تے صفوان نے امام صادقؑ توں نقل کيتی اے۔[۵]
فضیلت تے اہمیت سودھو
زیارت عاشورا امام حسینؑ دی سب توں معروف زیارت اے۔ ایہ زیارت حدیث قدسی اے تے خدا دی جانب توں معصوم دے ذریعے اسيں تک پہنچی اے۔[۶] شیعیان خاص کر شیعہ علماء سال دے مختلف ایام وچ انفرادی یا اجتماعی طور اُتے اس ریارت کيتی قرائت کردے نيں۔[۷] کہیا جاندا اے کہ اس ریارت کيتی قرأت اُتے مداومت دے بہت سارے آثار و برکات نيں۔[۸] تیرہويں تے چودہويں صدی ہجری دے شیعہ عالم دین میرزا ابوالفضل تہرانی دے مطابق زیارت عاشورا حاجت روائی تے دنیوی و اخروی برکات دے حوالے توں اس قدر حیرت انگیز خواص اُتے مشتمل اے جو قابل شمار نئيں اے۔[۹]
صفوان بن مہران نے امام صادقؑ توں اک حدیث نقل کيتی اے جس وچ امام فرماندے نيں کہ آپ دے معصوم آباء و اجداد نے اس گل کيتی ضمانت دتی اے کہ جو شخص وی اس زیارت تے اس دے بعد دعائے علقمہ نوں دور یا امام حسین دے ضریح دے نزدیک توں پڑھے تاں اس دی زیارت خدا دی بارگاہ وچ قبول ہوئے گی، اس دی دعاواں مستجاب ہونگی، اس دی حاجات روا ہونگی، مورد شفاعت واقع ہوئے گا حتی دوسرےآں دی نسبت اس دی شفاعت وی قابل قبول ہوئے گی تے اہل بہشت وچوں ہوئے گا۔[۱۰] حدیث صفوان دے آخر وچ آیا اے کہ: اے صفوان جدوں وی کوئی مشکل پیش آئے تاں جتھے کدرے وی ہوئے اس زیارت تے اس دے بعد دعائے علقمہ پڑھ کر خدا توں اپنی حاجت طلب کرن تاں خدا دی جانب توں تواڈی حاجت پوری ہوئے گی۔[۱۱]
معاصر مرجع تقلید آیت اللہ جواد تبریزی کہندے نيں کہ اس ریارت کيتی فضیلت تے اہمیت دے لئی ایہی کافی اے کہ شیعہ مایاناز علماء جداں ابن قولویہ، شیخ طوسی، ابن مشہدی، سید ابن طاووس، علامہ حلی، شہید اول وغیرہ نے صدیاں توں اسنوں نقل کردے آئیاں نيں۔[۱۲]
ثواب سودھو
زیارت عاشورا دے بارے وچ معصومین توں کئی احادیث نقل ہوئیاں نيں۔ "علقمہ بن محمد حضر" امام محمد باقرؑ توں نقل کردے نيں: جو شخص زیارت عاشورا پڑھے تے اس دے بعد دو رکعت نماز ادا کرے تاں اس دا ثواب ایہ اے کہ اس مومن دے دس لکھ گناہ معاف کيتے جاندے نيں تے بہشت وچ اس دے دس لکھ درجے ودھیا دتے جاندے نيں۔ ايسے طرح زیارت عاشورا پڑھنے والا اس شخص دی مانند اے جو امام حسینؑ دی رکاب وچ شہادت دے عظیم مقام اُتے فائز ہوئے ہاں تے انہاں دے درجات وچ شریک ہوئے گا ايسے طرح تمام انبیاء تے انہاں تمام افراد دے ثواب وچ شریک ہوئے گا جنہاں نے امام حسینؑ دی شہادت دے وقت ریارت کيتی نيں۔[۱۳]
چنانچہ علقمہ کہندے نيں: امام باقرؑ نے زیارت عاشورا نوں نقل کرنے دے بعد فرمایا: اے علقمہ: جے اپنی زندگی وچ ہر روز اس زیارت دے ذریعے امام حسینؑ دی زیارت کرسکو تاں ایسا ضرور کرو، جے ایسا کروگے تاں توانوں مذکورہ بالا تمام زیارتاں دا ثواب ملے گا۔[۱۴]
مضامین سودھو
- سلام: زیارت عاشورا دا آغاز امام حسینؑ اُتے سلام توں ہُندا اے تے آپؑ دے باوفا اصحاب اُتے سلام دے نال اگے ودھدی اے۔ ايسے طرح اس زیارت دا اختتام وی امام حسینؑ تے آپ دے باوفا اصحاب اُتے سلام توں ہُندا اے۔
- شیعہ تریخ دی یاد آوری: زیارت عاشورا وچ شیعاں اُتے روا رکھے جانے والے مظالم نوں ضمیر متصل "كَ" تے "كُُم" دے ذریعے بیان کيتا گیا اے ؛ ضمیر "كَُ" دا مرجع سیدالشہداؑ تے ضمیر "کُم" دا مرجع اہل بیتؑ نيں۔ عبارت "أُمَّة اَسَسَتْ اَساسَ الظُّلمِ وَ الجُورِ عَلَیكمْ اَهلِ البَیتِ"، "اُمَّة دَفَعَتْكمْ عَنْ مَقامِكمْ واَزالَتْكمْ عَنْ مَراتِبِكمُ الَّتی رَتَّبَكمُ الله فیها"، "المُمهدِینَ لَهمْ بِا لتَمكین مِنْ قِتالِكمْ(ترجمہ: "ان لوکاں توں جنہاں نے آپ اہل بیت اُتے ظلم و جور دی بنیاد رکھی اے۔۔۔ اوہ لوک جنہاں نے آپ نوں اپنے منصب تے الہی عہدے تے منصب توں روکے رکھیا تے آپ نوں انہاں مراتب و مدارج توں محروم رکھیا جو اللہ تعالی نے آپ دے لئی مقرر فرمائے سن ۔۔۔ اوہ لوک جو آپ دے خلاف لڑے تے آپ نوں قتل کيتا تے آپ دے خلاف لڑنے دے لئی ظلم و جور دے حکمراناں دی اطاعت کی")" جو اس زیارت دے آغاز وچ آئی اے تے فقرہ "النّاصِبینَ لَكُم الْحَرْب(ترجمہ: ۔ تے "آپ دے خلاف جنگ بپا کرنے والے")َ جو اس زیارت دے درمیانی حصے وچ آیا اے ، اوہ لفظاں و عبارات نيں جنہاں توں ـ رسول اللہؐ دے وصال دے بعد اہل بیتؑ دے خلاف ـ اسلام مخالف قوتاں دے تشدد آمیز تے غیر انسانی اقدامات دا اظہار ہُندا اے۔ یا ایہ فقرہ ـ کہ اُمة اَسْرَجَتْ وَالجَمَتْ وَ تَنَقَّبَتْ لِقِتالِك(ترجمہ: یعنی "وہ لوک جنہاں نے گھوڑےآں اُتے زیناں رکھ لاں تے باگاں کھچ لاں تے آپ دی جنگ دے لئی نقاب پوش ہوئے")" ، ـ عاشورا دے حادثات و سانحات دی طرف اشارہ اے۔ زیارت عاشورا وچ دو تے فقرے ایداں دے نيں جنہاں وچوں اک وچ عاشورا نوں امام حسینؑ دی شہادت اُتے بنی امیہ تے ہند جگر خوار دے اولاداں دی جدوں کہ دوسرے فقرے وچ آل زیاد تے آل مروان دی خوشی دے دن دے طور اُتے معرفی کيتی گئی اے۔
- لعن: زیارت عاشورا وچ امامت دے مدمقابل قوتاں ـ جو ائمۂ شیعہ تے انہاں دی حاکمیت دے خلاف دشمنی تے جنگ کيتی راہ اُتے چلے نيں ـ لعنت دے مستحق ٹہری نيں۔ اس زیارت وچ بنو امیہ، آل زیاد تے آل مروان نوں ظالم تے ستم گر جماعتاں تے عبیداللہ بن زیاد، عمر بن سعد تے شمر نوں ظالم و ستم گر لوک دے طور اُتے معرفی کیتیاں ناں۔ اہل بیت رسول اللهؐ اُتے ظلم و ستم روا رکھنا انہاں ظالم گروہاں تے لوک دی مشرتکہ خصوصیات وچوں نيں۔ زیارت عاشورا وچ جابجا مذکورہ گروہاں تے لوک اُتے لعنت بھیجنے دے نال نال پرزور انداز وچ انہاں توں بیزاری دا اظہار کيتا گیا اے ایتھے تک کہ زیارت دے دو اختتامی پیراگراف وچ انہاں تمام ظالماں اُتے وی لعنت بھیجی گئی اے جنہاں نے تریخ دے کسی وی مرحلے وچ محمد و آل محمدؐ اُتے ظلم روا رکھیا ہوئے۔ انہاں لعنتاں دا مقصد ایہ اے کہ تمام مسلماناں نوں ـ خداوند متعال دی اطاعت کردے ہوئے محمد و آل محمدؐ اُتے ظلم روا رکھنے والی قوتاں ـ یعنی اہل بیتؑ دے دشمناں ـ توں برائت دا اظہار کرنا چاہیدا تے اپنے راستے تے اہداف نوں محمد و آل محمدؐ دے مکتب توں ہمآہنگ کرنا چـاہئے۔
- مہدویت تے انتقام خون حسین: زیارت عاشورا دے دو فقرے ایداں دے نيں جنہاں وچ اللہ تعالی توں التجا کيتی گئی اے کہ اہل بیت وچوں امام منصور (یا ہدایت دینے والے تے ناطق بالحق (حق بولنے والے) دی قیادت و رہبری وچ امام حسینؑ دے خون دا انتقام لینے نوں ممکن بنا دتا جائے۔ انہاں جملےآں توں امام مہدی علیہ السلام دے ظہور تے آپ(عج) دے توسط توں سیدالشہداؑ دے خون دا بدلہ لینے دی کی طرف اشارہ کيتا گیا اے جو در واقع عقیدہ مہدویت دی طرف اشارہ اے جو زمانۂ غیبت وچ شیعہ تفکر کے ڈھانچہ نوں تشکیل دیندا اے۔
- دعا: زیارت عاشورا وچ اک ہور اہم دعاء اس مضمون دے نال آندی اے: "اللهم اَجْعَلْ مَحياي مَحيا محمدٍ وآل مُحمد وَمَماتي مَماتَ مُحمدٍ وَآل مُحمدٍ(ترجمہ: خداوندا! مینوں زندگی دے محمد و آل محمد دے مکتب اُتے تے مینوں موت دے محمد و آل محمد دے مکتب پر)"، ۔ اس دعاء وچ جو مفہوم بیان ہويا اے حقیقتت وچ ایہ دنیاوی تے اخروی سعادت دے حصول دی تمنا تے آرزو نوں ظاہر کردا اے۔ زیارت عاشورا دی آخری عبارت ـ یعنی: "ثَبِّتْ لي قَدَمَ صِدْقٍ عِنْدَك مَعَ الْحُسَينِ وَاَصْحابِ الْحُسَينِ الَّذينَ بَذَلُوا مُهجَهمْ دُونَ الْحُسَينِ عليهالسلام"۔ وچ وی ـ اللہ تعالی توں درخواست و التجا اے کہ اوہ (سائل کو) حضرت سید الشہداءؑ تے اصحاب حسینؑ دی راہ وچ ثابت قدمی عطا فرمائے ، اوہ اصحاب جنہاں نے اپنی جاناں آپؑ دی خاطر قربان کرداں تے ایہ دعاء درحقیقت سابقہ دعاء اُتے تاکید اے۔
زیارت دے آخر وچ لعنت دے بارے وچ سودھو
بعض محققاں نے زیارت عاشورا دے بعض عبارات نوں معصومین توں منسوب ہونے وچ شک و تردید دا اظہار کيتے نيں۔ سید مرتضی عسکری تے محمد ہادی یوسفی غروی، عبارت "اَللَّهُمَّ خُصَّ أَنْتَ أَوَّلَ ظَالِمٍ بِاللَّعْنِ مِنِّی وَ ابْدَأْ بِهِ أَوَّلاً ثُمَّ (الْعَنِ) الثَّانِی وَ الثَّالِثَ وَ الرَّابِعَ اللَّهُمَّ الْعَنْ یزِیدَ خَامِساً وَ الْعَنْ عُبَیدَ اللَّهِ بْنَ زِیادٍ وَ ابْنَ مَرْجَانَةَ وَ عُمَرَ بْنَ سَعْدٍ وَ شِمْراً وَ آلَ أَبِی سُفْیانَ وَ آلَ زِیادٍ وَ آلَ مَرْوَانَ إِلَی یوْمِ الْقِیامَةِ" نوں معصومینؑ توں منقول نئيں سمجھدے تے اس گل دے معتقد نيں کہ ابن قولویہ دی کتاب کامل الزیارات جس وچ پہلی بار زیارت عاشورا نوں نقل کيتا گیا اے، وچ ایہ عبارت موجود نئيں اے۔[۱۵]
اس دے باوجود آیت اللہ سید موسی شبیری زنجانی دے بقول علمائے امامیہ دا زیارت عاشورا دے سند دی وثاقت اُتے اجماع اے تے سب دے سب اصل زیارت عاشورا نوں قطعی تے مسلم سمجھدے نيں۔[۱۶] آیت اللہ شبیری اس گل دے وی معتقد نيں کہ زیارت عاشورا دی غیبی امداد دے علاوہ کتاب مصباح المتہجد وچ درج شدہ سند وی صحیح اے۔ آپ اس زیارت دے سند دے دونے واسطےآں نوں بیان فرماندے نيں۔ [۱۷]
متن تے ترجمہ سودھو
| متن | ترجمہ |
| اَلسَّلاَمُ عَلَیكَ یا أَبَا عَبْدِ اللهِ السَّلاَمُ عَلَیكَ یا ابْنَ رَسُولِ اللهِ (السَّلاَمُ عَلَیكَ یا خِیرَةَ اللهِ وَ ابْنَ خِیرَتِهِ) السَّلاَمُ عَلَیكَ یا ابْنَ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ وَ ابْنَ سَیدِ الْوَصِیینَ السَّلاَمُ عَلَیكَ یا ابْنَ فَاطِمَةَ سَیدَةِ نِسَاءِ الْعَالَمِینَ السَّلاَمُ عَلَیكَ یا ثَارَ اللهِ وَ ابْنَ ثَارِهِ وَ الْوِتْرَ الْمَوْتُورَ السَّلاَمُ عَلَیكَ وَ عَلَی الْأَرْوَاحِ الَّتِی حَلَّتْ بِفِنَائِكَ عَلَیكُمْ مِنِّی جَمِیعاً سَلاَمُ اللهِ أَبَداً مَا بَقِیتُ وَ بَقِی اللَّیلُ وَ النَّهَارُ | آپ اُتے سلام ہوئے اے ابا عبدا(ع)للہ آپ اُتے سلام ہوئے اے رسول خدا (ص)کے فرزند سلام ہوآپ اُتے اے امیر المومنین (ع)کے فرزند تے اوصیا دے سردار دے فرزند سلام ہوآپ اُتے اے فرزند فاطمہ (ع)جو جہاناں دی عورتاں دی سردار نيں آپ اُتے سلام ہوئے اے قربان خدا تے قربان خدا دے فرزنداور اوہ خون جس دا بدلہ لیا جانا اے آپ اُتے سلام ہواور انہاں روحاں اُتے جو آپ دے آستاناں وچ اتری نيں آپ سب پرمیری طرف توں خدا دا سلام ہمیشہ جدوں تک وچ باقی ہاں تے رات دن باقی نيں |
| یا أَبَا عَبْدِ اللهِ لَقَدْ عَظُمَتِ الرَّزِیةُ وَ جَلَّتْ وَ عَظُمَتِ الْمُصِیبَةُ بِكَ (بِكُمْ) عَلَینَا وَ عَلَی جَمِیعِ أَهْلِ الْإِسْلاَمِ وَ جَلَّتْ وَ عَظُمَتْ مُصِیبَتُكَ فِی السَّمَاوَاتِ عَلَی جَمِیعِ أَهْلِ السَّمَاوَاتِ فَلَعَنَ اللهُ أُمَّةً أَسَّسَتْ أَسَاسَ الظُّلْمِ وَ الْجَوْرِ عَلَیكُمْ أَهْلَ الْبَیتِ وَ لَعَنَ اللهُ أُمَّةً دَفَعَتْكُمْ عَنْ مَقَامِكُمْ وَ أَزَالَتْكُمْ عَنْ مَرَاتِبِكُمُ الَّتِی رَتَّبَكُمُ اللهُ فِیهَا وَ لَعَنَ اللهُ أُمَّةً قَتَلَتْكُمْ | اے ابا عبداﷲ(ع) آپ دا سوگ بہت بھاری تے بہت وڈا اے تے آپ دی مصیبت بہت وڈی اے ساڈے لئی تے تمام اہل اسلام دے لئی تے بہت وڈی تے بھاری اے آپ دی مصیبت آسماناں وچ تمام آسمان والےآں دے لئی پس خدا دی لعنت ہوئے اس گروہ پرجس نے آپ اُتے ظلم و ستم کرنے دی بنیاد پائی اے اہلبیت تے خدا دی لعنت ہوئے اس گروہ اُتے جس نے آپکو آپ دے مقام توں ہٹایا تے آپ نوں اس مرتبے توں گرایا جو خدا نے آپ نوں دتا خد دی لعنت ہوئے اس گروہ اُتے جس نے آپ نوں قتل کیا |
| وَ لَعَنَ اللهُ الْمُمَهِّدِینَ لَهُمْ بِالتَّمْكِینِ مِنْ قِتَالِكُمْ بَرِئْتُ إِلَی اللهِ وَ إِلَیكُمْ مِنْهُمْ وَ (مِنْ) أَشْیاعِهِمْ وَ أَتْبَاعِهِمْ وَ أَوْلِیائِهِمْ یا أَبَا عَبْدِ اللهِ إِنِّی سِلْمٌ لِمَنْ سَالَمَكُمْ وَ حَرْبٌ لِمَنْ حَارَبَكُمْ إِلَی یوْمِ الْقِیامَةِ وَ لَعَنَ اللهُ آلَ زِیادٍ وَ آلَ مَرْوَانَ وَ لَعَنَ اللهُ بَنِی أُمَیةَ قَاطِبَةً وَ لَعَنَ اللهُ ابْنَ مَرْجَانَةَ وَ لَعَنَ اللهُ عُمَرَ بْنَ سَعْدٍ وَ لَعَنَ اللهُ شِمْراً (شَمِراً)، | اور خدا دی لعنت ہوئے انہاں اُتے جنہاں نے انکو آپ دے نال جنگ کرنے دی قوت فراہم دتی ميں بری ہاں خدا کیسامنے تے آپ دے سامنے انہاں توں انہاں دے مددگاراں انہاں دے پیروکاراں تے انہاں دے ساتھیاں توں اے ابا عبداللہ میری صلح اے آپ توں صلح کرنے والے توں تے میری جنگ اے آپ نال جنگ کرنے والے توں روز قیامت تک تے خدا لعنت کرے اولاد زیاداور اولاد مروان اُتے خدا اظہار بیزاری کرے تمام بنی امیہ توں خدا لعنت کرے ابن مرجانہ اُتے خدا لعنت کرے عمر بن سعد اُتے خدا لعنت کرے شمر پر |
| وَ لَعَنَ اللهُ أُمَّةً أَسْرَجَتْ وَ أَلْجَمَتْ وَ تَنَقَّبَتْ لِقِتَالِكَ بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی لَقَدْ عَظُمَ مُصَابِی بِكَ فَأَسْأَلُ اللهَ الَّذِی أَكْرَمَ مَقَامَكَ وَ أَكْرَمَنِی (بِكَ) أَنْ یرْزُقَنِی طَلَبَ ثَارِكَ مَعَ إِمَامٍ مَنْصُورٍ مِنْ أَهْلِ بَیتِ مُحَمَّدٍ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ اللهُمَّ اجْعَلْنِی عِنْدَكَ وَجِیهاً بِالْحُسَینِ علیهالسلام فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ یا أَبَا عَبْدِ اللهِ إِنِّی أَتَقَرَّبُ إِلَی اللهِ وَ إِلَی رَسُولِهِ وَ إِلَی أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ وَ إِلَی فَاطِمَةَ وَ إِلَی الْحَسَنِ وَ إِلَیكَ بِمُوَالاَتِكَ وَ بِالْبَرَاءَةِ | اور خدا لعنت کرے جنہاں نے زین کسا لگام دتی گھوڑےآں نوں تے لوکاں نوں آپ توں لڑنے دے لئی ابھارا میرے ماں باپ آپ اُتے قربان ہاں یقینا آپ دتی خاطر میرا غم ودھ گیا اے پس سوال کردا ہاں خدا توں جس نے آپکو شان عطا کيتی تے آپ دے ذریعے مینوں عزت دتی ایہ کہ اوہ مینوں آپ دے خون دا بدلہ لینے دا موقع دے انہاں امام منصور (ع)کے نال جو اہل بیت محمد(ص) وچوں ہون گے اے معبود! مینوں اپنے ہاں آبرومند بنا حسین دے واسطے توں دنیا و آخرت وچ اے ابا عبداللہ بے شک وچ قرب چاہندا ہاں خدا دا اس دے رسول(ص) دا امیر المومنین(ع) دا فاطمۃ زہرا (ع)کا حسن مجتبیٰ (ع) دا تے آپ دا قرب آپ دتی حبداری توں تے اس توں بیزاری دے ذریعے جس نے آپکو قتل کيتا تے آتش جنگ بھڑکائی تے اس توں بیزاری دے ذریعے جس نے تسيں اُتے ظلم وستم دی بنیاد رکھی تے وچ بری الذمہ ہاں اﷲ تے اس دے رسول دے سامنے اس توں جس نے ایسی بنیاد قائم کيتی |
| مِمَّنْ أَسَّسَ أَسَاسَ ذَلِكَ وَ بَنَی عَلَیهِ بُنْیانَهُ وَ جَرَی فِی ظُلْمِهِ وَ جَوْرِهِ عَلَیكُمْ وَ عَلَی أَشْیاعِكُمْ بَرِئْتُ إِلَی اللهِ وَ إِلَیكُمْ مِنْهُمْ وَ أَتَقَرَّبُ إِلَی اللهِ ثُمَّ إِلَیكُمْ بِمُوَالاَتِكُمْ وَ مُوَالاَةِ وَلِیكُمْ وَ بِالْبَرَاءَةِ مِنْ أَعْدَائِكُمْ وَ النَّاصِبِینَ لَكُمُ الْحَرْبَ وَ بِالْبَرَاءَةِ مِنْ أَشْیاعِهِمْ وَ أَتْبَاعِهِمْ إِنِّی سِلْمٌ لِمَنْ سَالَمَكُمْ وَ حَرْبٌ لِمَنْ حَارَبَكُمْ | اور اس اُتے عمارت اٹھائی تے فیر ظلم و ستم کرنا شروع کيتا تے آپ اُتے تے آپ دے پیروکاراں اُتے وچ بیزاری ظاہر کردا ہاں خدا تے آپ دے سامنے انہاں ظالماں توں تے قرب چاہندا ہاں خدا دا فیر آپ دا آپ نال محبت دی وجہ توں تے آپ دے اولیاء نال محبت دے ذریعے آپ دے دشمناں تے آپ دے خلاف جنگ برپا کرنے والےآں توں بیزاری دے ذریعے تے انہاں دے طرف داراں اورپیروکاراں توں بیزاری دے ذریعے میری صلح اے آپ توں صلح کرنے والے توں تے میری جنگ اے آپ نال جنگ کرنے والے سے |
| وَ وَلِی لِمَنْ وَالاَكُمْ وَ عَدُوٌّ لِمَنْ عَادَاكُمْ فَأَسْأَلُ اللهَ الَّذِی أَكْرَمَنِی بِمَعْرِفَتِكُمْ وَ مَعْرِفَةِ أَوْلِیائِكُمْ وَ رَزَقَنِی الْبَرَاءَةَ مِنْ أَعْدَائِكُمْ أَنْ یجْعَلَنِی مَعَكُمْ فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ وَ أَنْ یثَبِّتَ لِی عِنْدَكُمْ قَدَمَ صِدْقٍ فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ وَ أَسْأَلُهُ أَنْ یبَلِّغَنِی الْمَقَامَ الْمَحْمُودَ لَكُمْ عِنْدَ اللهِ وَ أَنْ یرْزُقَنِی طَلَبَ ثَارِی (ثَارَكُمْ) مَعَ إِمَامٍ هُدًی (مَهْدِی) ظَاهِرٍ نَاطِقٍ بِالْحَقِّ مِنْكُمْ وَ أَسْأَلُ اللهَ بِحَقِّكُمْ | وچ آپ دے دوست دا دوست تے آپ دے دشمن دا دشمن ہاں پس سوال کرتاہوںخدا توں جس نے عزت دتی مینوں آپ دی پہچان تے آپ دے ولیاں دی پہچان دے ذریعے تے مینوں آپ دے دشمناں توں بیزاری دی توفیق دتی ایہ کہ مینوں آپ دے نال رکھے دنیا تے آخرت وچ تے ایہ کہ مینوں آپ دے حضور سچائی دے نال ثابت قدم رکھے دنیا تے آخرت وچ تے اس توں سوال کردا اے کہ مینوں وی خدا دے ہاں آپ دے پسندیدہ مقام اُتے پہنچائے ہور مینوں نصیب کرے آپ دے خون دا بدلہ لینا اس امام کینال جو ہدایت دینے والا مدد گار رہبرحق گل بولی اُتے لیانے والا اے تسيں وچوں تے سوال کردا ہاں خدا توں آپ دے حق دے واسطے |
| بِالشَّأْنِ الَّذِی لَكُمْ عِنْدَهُ أَنْ یعْطِینِی بِمُصَابِی بِكُمْ أَفْضَلَ مَا یعْطِی مُصَاباً بِمُصِیبَتِهِ مُصِیبَةً مَا أَعْظَمَهَا وَ أَعْظَمَ رَزِیتَهَا فِی الْإِسْلاَمِ وَ فِی جَمِیعِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ (الْأَرَضِینَ) اللهُمَّ اجْعَلْنِی فِی مَقَامِی هَذَا مِمَّنْ تَنَالُهُ مِنْكَ صَلَوَاتٌ وَ رَحْمَةٌ وَ مَغْفِرَةٌ اللهُمَّ اجْعَلْ مَحْیای مَحْیا مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ مَمَاتِی مَمَاتَ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ | اور آپ دتی شان دے واسطے جوآپ اسکے ہاں رکھدے نيں ایہ کہ اوہ مینوں عطا کرے آپ دتی سوگواری اُتے ایسا بہترین اجر جو اس نے آپ دے کسی سوگوار نوں دیاہواس مصیبت اُتے کہ جو بہت وڈی مصیبت اے اوراس دا رنج و غم بہت زیادہ اے اسلام وچ تے تمام آسماناں وچ تے زمین وچ اے معبود قرار دے مینوں اس جگہ اُتے انہاں فراد وچوں جنہاں نوں نصیب ہاں تیرے درود تیری رحمت تے بخشش اے معبود قرار دے میرا جینا محمد(ص) و آل محمد(ص) دا سا جینا تے میری موت نوں محمد (ص)و آل محمد(ص) دی موت دی مانند بنا |
| اَللَّهُمَّ إِنَّ هَذَا یوْمٌ تَبَرَّكَتْ بِهِ (فِیهِ) بَنُو أُمَیةَ وَ ابْنُ آكِلَةِ الْأَكْبَادِ اللَّعِینُ ابْنُ اللَّعِینِ عَلَی (لِسَانِكَ) وَ لِسَانِ نَبِیكَ (صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ) فِی كُلِّ مَوْطِنٍ وَ مَوْقِفٍ وَقَفَ فِیهِ نَبِیكَ (صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ) اللهُمَّ الْعَنْ أَبَا سُفْیانَ وَ مُعَاوِیةَ وَ یزِیدَ بْنَ مُعَاوِیةَ عَلَیهِمْ مِنْكَ اللَّعْنَةُ أَبَدَ الْآبِدِینَ وَ هَذَا یوْمٌ فَرِحَتْ بِهِ آلُ زِیادٍ وَ آلُ مَرْوَانَ بِقَتْلِهِمُ الْحُسَینَ صَلَوَاتُ اللهِ عَلَیهِ (علیهالسلام). | اے معبود بے شک ایہ اوہ دن اے کہ جس نوں نبی امیہ تے کلیجے کھانے والی دے بیٹے نے بابرکت جاندا جو ملعون ابن ملعون اے تیری بولی پراور تیرے نبی اکرم(ص) دی بولی اُتے ہر شہر وچ جتھے رہے تے ہر جگہ کہ جتھے تیرانبی اکرم(ص) ٹھہرے اے معبود اظہار بیزاری کر ابو سفیان تے معاویہ تے یزید بن معاویہ توں کہ انہاں توں اظہار بیزاری ہوئے تیری طرف توں ہمیشہ ہمیشہ تے ایہ اوہ دن اے جس وچ خوش ہوئی اولاد زیاد تے اولاد مروان کہ انہاں نے قتل کيتا حسین صلوات اﷲ علیہ کو |
| اَللَّهُمَّ فَضَاعِفْ عَلَیهِمُ اللَّعْنَ مِنْكَ وَ الْعَذَابَ (الْأَلِیمَ) اللهُمَّ إِنِّی أَتَقَرَّبُ إِلَیكَ فِی هَذَا الْیوْمِ وَ فِی مَوْقِفِی هَذَا وَ أَیامِ حَیاتِی بِالْبَرَاءَةِ مِنْهُمْ وَ اللَّعْنَةِ عَلَیهِمْ وَ بِالْمُوَالاَةِ لِنَبِیكَ وَ آلِ نَبِیكَ (عَلَیهِ وَ) عَلَیهِمُ السَّلاَمُ | اے معبود پس توزیادہ کر دے انہاں اُتے اپنی طرف توں لعنت تے عذاب نوں اے معبود بے شک وچ تیرا قرب چاہندا ہاں کہ اج دے دن وچ اس جگہ اُتے جتھے کھڑا ہاں تے اپنی زندگی دے دناں وچ انہاں توں بیزاری کرنے دے ذریعے تے انہاں اُتے نفرین بھیجنے دے ذریعے تے بوسیلہ اس دوستی دے جو مینوں تیرے نبی(ص) دی آل (ع)سے اے سلام ہوئے تیرے نبی (ص)اور انہاں دی آل (ع)پر |
| اس دے بعد سو مرتبہ کہے: | |
| اَللَّهُمَّ الْعَنْ أَوَّلَ ظَالِمٍ ظَلَمَ حَقَّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ آخِرَ تَابِعٍ لَهُ عَلَی ذَلِكَ اللهُمَّ الْعَنِ الْعِصَابَةَ الَّتِی (الَّذِینَ) جَاهَدَتِ الْحُسَینَ وَ شَایعَتْ وَ بَایعَتْ وَ تَابَعَتْ (تَایعَتْ) عَلَی قَتْلِهِ اللهُمَّ الْعَنْهُمْ جَمِیعاً | اے معبود محروم کر اپنی رحمت توں اس پہلے ظالم نوں جس نے ضائع کيتا محمد (ص)و آل محمد (ص)کا حق اوراسکو وی جس نے آخر وچ اس دی پیروی دی اے معبود لعنت کر اس جماعت اُتے جنہاں نے جنگ کيتی حسین (ع) توں ہور انہاں پربھی جو قتل حسین (ع) وچ انہاں دے شریک تے اسيں رائے سن اے معبود انہاں سب اُتے لعنت بھیج |
| اس دے بعد سو مرتبہ کہے: | |
| اَلسَّلاَمُ عَلَیكَ یا أَبَا عَبْدِ اللهِ وَ عَلَی الْأَرْوَاحِ الَّتِی حَلَّتْ بِفِنَائِكَ عَلَیكَ مِنِّی سَلاَمُ اللهِ أَبَداً مَا بَقِیتُ وَ بَقِی اللَّیلُ وَ النَّهَارُ وَ لاجَعَلَهُ اللهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنِّی لِزِیارَتِكُمْ (لِزِیارَتِكَ) السَّلاَمُ عَلَی الْحُسَینِ وَ عَلَی عَلِی بْنِ الْحُسَینِ (وَ عَلَی أَوْلاَدِ الْحُسَینِ) وَ عَلَی أَصْحَابِ الْحُسَینِ | سلام ہوئے آپ پرہے ابا عبد اللہ تے سلام انہاں روحاں اُتے جو آپ دے روضے اُتے آندیاں نيں آپ اُتے میری طرف توں خدا دا سلام ہوئے ہمیشہ جدوں تک زندہ ہاں تے جدوں تک رات دن باقی نيں اورخدا قرار نہ دے اسنوں میرے لئی آپ دی زیارت دا آخری موقع سلام ہوئے حسین(ع) اُتے تے شہزادہ علی(ع) فرزند حسین(ع) اُتے سلام ہوئے حسین(ع) دی اولاد تے حسین(ع) دے اصحاب پر |
| اک مرتبہ کہے: | |
| اَللَّهُمَّ خُصَّ أَنْتَ أَوَّلَ ظَالِمٍ بِاللَّعْنِ مِنِّی وَ ابْدَأْ بِهِ أَوَّلاً ثُمَّ (الْعَنِ) الثَّانِی وَ الثَّالِثَ وَ الرَّابِعَ اللهُمَّ الْعَنْ یزِیدَ خَامِساً وَ الْعَنْ عُبَیدَ اللهِ بْنَ زِیادٍ وَ ابْنَ مَرْجَانَةَ وَ عُمَرَ بْنَ سَعْدٍ وَ شِمْراً وَ آلَ أَبِی سُفْیانَ وَ آلَ زِیادٍ وَ آلَ مَرْوَانَ إِلَی یوْمِ الْقِیامَةِ | اے معبود!تو مخصوص فرما پہلے ظالم نوں میری طرف توں لعنت کینال تاں ہن ايسے لعنت دا آغاز فرماپھرلعنت بھیج دوسرے تے تیسرے تے فیر چوتھے اُتے لعنت بھیج اے معبود! لعنت کر یزید اُتے جو پنجواں اے تے لعنت کرعبیداللہ فرزند زیاد اُتے تے فرزند مرجانہ اُتے عمر فرزند سعد اُتے تے شمر اُتے تے اولاد ابوسفیان کواور اولاد زیاد نوں تے اولاد مروان نوں رحمت توں دور کر قیامت دے دن تک |
| اس دے بعد سجدے وچ جا کے ایہ کہے: | |
| اَللَّهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ حَمْدَ الشَّاكِرِینَ لَكَ عَلَی مُصَابِهِمْ الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَی عَظِیمِ رَزِیتِی اللهُمَّ ارْزُقْنِی شَفَاعَةَ الْحُسَینِ یوْمَ الْوُرُودِ وَ ثَبِّتْ لِی قَدَمَ صِدْقٍ عِنْدَكَ مَعَ الْحُسَینِ وَ أَصْحَابِ الْحُسَینِ الَّذِینَ بَذَلُوا مُهَجَهُمْ دُونَ الْحُسَینِ علیهالسلام.[۱۸] | اے معبود! تیرے لئی حمد اے شکر کرنے والےآں دی حمد، حمد اے خدا دے لئی جس نے مینوں عزاداری نصیب دی اے معبود حشر وچ آنے دے دن مینوں حسین (ع) دی شفاعت توں بہرہ مند فرما تے میرے قدم نوں سیدھا تے پکا بنا جدوں ميں تیرے پاس آواں حسین (ع) دے نال تے اصحاب حسین (ع) دے نال جنہاں نے حسین(ع) دے لئی اپنی جاناں قربان کر دتیاں۔ |
کتابیات سودھو
زیارت عاشورا دے بارے وچ لکھی گئی بعض کتاباں درج ذیل نيں:
- زاد المؤمنين، سيدمحمدتقى نقوى ہندى، لکھنؤ: چاپخانہ نول كشور۔[۱۹]
- زيارت عاشورا، نواب سيدحامد حسين خان۔[۲۰]
- زيارت عاشورا كى تعليمات، جواد محدثى، مترجم: جعفرعلى نجم، قم: انتشارات عصمت، 1421ہ، 80 صفحات، رقعى۔
- زيارت جامعہ عاشورا، ترجمہ و تحقيق: سيد مرتضى حسين لکھنوی (1341 ـ 1407ہ)،پاكستان: شيخ اخترعلى بانگا۔
- شرح و ترجمہ زيارت عاشورا، سيد انصار حسين صدر الافاضل (متوفٰی 1387 ہ)۔
- شرح و ترجمہ زيارت عاشورا و علقمہ، سيد مقبول احمد، ط دہلى۔
- محرّم و عاشورا (ادعيہ، آداب و اعمال عاشورا)،شيخ محمدحسن بن ابوالقاسم نجفى كاشانى،بمبئى: 1359ہ۔
- ملامحمدبن مہدی بارفروشی (حاجی اشرفی)، شعائر الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام معروف بسئوال و جواب۔
- سبحانی، جعفر، سیمای فرزانگان، انتشارات موسسہ امام صادقؑ قم، چاپ چہارم۔ (سال 1388ہجری شمسی)۔
متعلقہ صفحات سودھو
حوالے سودھو
- ↑ ابن قولویہ، کامل الزیارات، ص581۔
- ↑ طوسی، مصباح المتہجد، ص536۔
- ↑ زیارت عاشورا دے بارے وچ علامہ عسکری دے موقف اُتے آقای یوسفی غروی دی تقریر
- ↑ زيارت عاشوراء دی حقیقت: تحریر حسن انصاری
- ↑ طوسی، مصباح المتہجد، ص543۔
- ↑ حسینی، زیارۃ عاشورا تحفۃ من السماء، ۱۴۳٦ق، ص۱۰۹۔
- ↑ ملکیان، مقدمہ شفاءالصدور، انتشارات اسوہ، ص۵۔
- ↑ مکارم شیرازی، کلیات مفاتیح نوین، ۱۳۹۰ش، ص۳۹۴۔
- ↑ حسینی زنجانی، شرح زیارت عاشورا، ۱۳۸۸ش، ص۳۲ و ۳۳۔
- ↑ طوسی، مصباح المتہجد، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص٧۸۱.
- ↑ طوسی، مصباح المتہجد، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص٧۸۲۔
- ↑ تبریزی، زیارت عاشورا فراتر از شبہہ، ۱۳۸۹ش، ص۹٦۔
- ↑ ابن قولویہ، کامل الزیارات، ص۵۸۱
- ↑ طوسی، مصباح المتہجد، ص539۔
- ↑ مصاحبه با آیت اللہ محمدہادی یوسفی غروی، خبرگزاری شفقنا.
- ↑ شبیری زنجانی، استفتاء شمارہ ۴۳۸۳، تریخ ثبت استفتاء ۱۳۸٦/۰۱/۳۰.
- ↑ شبیری زنجانی، جرعہ ای از دریا، ج۱، ص۲۵۱-۲۵۲
- ↑ طوسی، مصباح المتهجد، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص٧٧۳-٧٧٦.
- ↑ الذريعۃ، ج12، ص11۔
- ↑ اماميہ مصنفين، ج1، ص452۔
مآخذ سودھو
- ابن قولویہ،جعفر بن محمد بن جعفر بن موسی بن قولویہ قمی، کامل الزیارات، مترجم سید محمد جواد ذہنی، تہران، انتشارات پیام حق، 1377.
- طوسی، محمد بن حسن طوسی، مصباح المتہجد، بیروت، موسسہ الاعلمی للمطبوعات، 1418ہ۔
- انصاری قمی، مقالہ كتابشناسى زيارت عاشورا ، علوم حديث، شمارہ 23، بہار1381.
- کلباسی، ابی المعالی کلباسی، شرح زیارت عاشورا، قم، شریعت، 1428ہ۔
- خواجہ سروی، غلامرضا، سامانہ ہویت اسلامی: بازخوانی زیارت عاشورا، دانشگاہ اسلامی، ویژہ نامہ امام حسینؑ، زمستان 1381۔
- حاج میرزا ابوالفضل تہرانی، شفاء الصدور فی شرح زیارۃ العاشور، تحقیق و پاورقی از سید ابراہیم شبیری زنجانی، انتشارات مرتضوی (تہران) چاپ دوم (سال 1383ہجری شمسی)۔