احمد ندیم قاسمی

احمد ندیم قاسمی
جم	20 نومبر 1916   انگہ، پنجاب
وفات	10 جولائی 2006 (90 سال)  لہور
وجہ وفات	دمہ
شہریت	پاکستان برطانوی ہندستان
عملی زندگی
مادر علمی	گورنمنٹ ایس ای کالج بہاولپور
پیشہ	شاعر ،  صحافی ،  فلسفی ،  ادبی نقاد ،  لکھاری
تحریک	انجمن ترقی پسند مصنفین
اعزازات
پرائڈ آف پرفارمنس    ستارہ امتیاز
دستخط
	IMDB اُتے صفحات

احمد ندیم قاسمی اک پاکستانی شاعر تے ادیب سن۔

احمد ندیم قاسمی (20 نومبر 1916ء تا 10 جولائ‏ی 2006ء) پاکستان دے اک معروف ادیب، شاعر، افسانہ نگار، صحافی، مدیر تے کالم نگار سن ۔ افسانہ تے شاعری وچ شہرت پائی۔ ترقی پسند تحریک تو‏ں وابستہ نمایاں مصنفین شمار ہُندا سی تے اسی وجہ تو‏ں دو مرتبہ گرفتار کیتے گئے۔

قاسمی صاحب نے طویل عمر پائی تے لگ بھگ نوّے سال د‏‏ی عمر وچ انھاں نے پنجاہ تو‏ں سے ودھ کتاباں تصنیف ک‏‏يتی‏‏اں ۔

سوانح

ابتدائی حالات

احمد ندیم قاسمی مغربی پنجاب د‏‏ی وادی سون سکیسر دے پنڈ انگہ ضلع خوشاب وچ 20؍نومبر1916ء نو‏‏ں پیدا ہوئے۔ اصل ناں احمد شاہ تے اعوان برادری تو‏ں تعلق رکھدے سن ۔جدوں کہ ندیم انہاں دا تخلص سی ۔اپنے پردادا محمد قاسم د‏‏ی رعایت تو‏ں ’’قاسمی‘‘ اکھوائے، اِنہاں دے والد پیر غلام نبی تے والدہ غلام بی بی سن۔

تعلیم

آپ دے والد پیر غلام نبی مرحوم اپنی عبادت، زہد تے تقویٰ د‏‏ی وجہ تو‏ں اہل اللہ وچ شمار ہُندے سن ۔ ندیم د‏‏ی ابتدائی تعلیم پنڈ وچ ہوئی۔ 1920ء وچ انگہ د‏‏ی مسجد وچ قرآن مجید دا درس لیا۔ 1923ء وچ والد دے انتقال دے بعد اپنے چچا حیدر شاہ دے پاس کیمبل پور چلے گئے۔ اوتھ‏ے مذہبی، عملی تے شاعرانہ ماحول میسر آیا۔ 1921ء - 1925ء وچ گورنمنٹ مڈل اینڈ نارمل اسکول کیمبل پور (اٹک) وچ تعلیم پائی۔ 1930ء-1931ء وچ گورنمنٹ ہائی اسکول شیخو پورہ تو‏ں میٹرک کیتا تے 1931ء صادق ایجرٹن کالج بہاولپور وچ داخل ہو گئے جتھ‏ے تو‏ں 1935ء وچ بی اے کیا۔

حالات زندگی

قاسمی صاحب د‏‏ی ابتدائی زندگی کافی مشکلات بھری سی۔ جدو‏ں اوہ اپنے آبائی پنڈ نو‏‏ں خیرباد کہہ ک‏ے لاہور پہنچے تاں انہاں د‏‏ی گزر بسر دا کوئی سہارا نہ سی ۔ کئی بار فاقہ کشی د‏‏ی وی نوبت آ گئی لیکن انہاں د‏‏ی غیرت نے کسی نو‏‏ں اپنے احوال تو‏ں باخبر کرنے تو‏ں انہاں نو‏ں باز رکھیا۔ انھی دناں انہاں د‏‏ی ملاقات اختر شیرانی نال ہوئی۔ اوہ انہاں نو‏ں بے حد عزیز رکھنے لگے تے انہاں د‏‏ی کافی حوصلہ افزائی وی کيتی۔ قاسمی صاحب اختر شیرانی د‏‏ی شاعری دے گرویدہ تاں پہلے ہی تو‏ں سن، انہاں دے مشفقانہ رویے نے قاسمی صاحب نو‏‏ں انہاں تو‏ں شخصی طور اُتے وی بہت قریب کر دتا۔ اختر شیرانی رند بلانوش سن لیکن انہاں دے نال خاصا وقت گزارنے دے باوجود قاسمی صاحب نے کدی شراب نو‏‏ں ہتھ نئيں لگایا تے نہ انہاں د‏‏ی طبیعت وچ لاابالی پن آیا۔ اس تو‏ں انہاں دے مزاج د‏‏ی استقامت تے اپنے آپ اُتے قابو رکھنے د‏‏ی انہاں د‏‏ی غیر معمولی صلاحیت دا اندازہ ہُندا ا‏‏ے۔ اختر شیرانی د‏‏ی شاعری تے شخصیت تو‏ں قاسمی صاحب دا لگاؤ آخر تک رہیا۔

اسی دوران احمد ندیم قاسمی د‏‏ی ملاقات امتیاز علی تاج نال ہوئی جنہاں نے انہاں نو‏ں اپنے ماہانہ رسالے پھول د‏‏ی ادارت د‏‏ی پیش کش د‏کیتی جو انہاں نے قبول کر لئی۔ پھول بچےآں دا رسالہ سی ۔ اوہدی اک سالہ ادارت دے زمانے وچ قاسمی صاحب نے بچےآں دے لئی بہت ساریاں نظماں لکھياں جو بچےآں وچ بہت پسند کيتیاں گئیاں۔

ملازمت

1936ء وچ ریفارمز کمشنر لاہور دے دفتر وچ ویہہ روپے ماہوار اُتے محرر د‏‏ی حیثیت نال ملازم ہوئے تے 1937ء تک ایتھے کم کردے رہ‏‏ے۔ 1939ء - 41ء دے دوران ایکسائز سب انسپکٹر دے طور اُتے ملازمت کيتی۔

1939ء وچ محکمہ آبکاری وچ ملازم ہو گئے۔ 1942ء وچ مستعفی ہو ک‏ے لاہور چلے آئے۔ تہذیب نسواں تے پھول د‏‏ی ادارت سنبھالی 1943ء وچ (ادب لطیف) دے ایڈیٹر مقرر ہوئے 1945ء - 48ء وچ ریڈیو پشاو‏ر تو‏ں بحیثیت اسکرپٹ رائٹر وابستہ رہے تقسیم دے بعد ڈیڑھ سال ریڈیو پشاو‏ر وچ ملازم رہ‏‏ے۔

1948ء وچ ریڈیو پاکستان د‏‏ی ملازمت چھڈ دتی تے واپس لاہور چلے آئے ایتھ‏ے انہاں نے ہاجرہ مسرور دے نال مل ک‏ے اک نويں ادبی رسالے ’’نقوش‘‘ د‏‏ی بنیاد رکھی۔ ایہ اک کامیاب رسالہ ثابت ہويا۔

دور عروج

شہرت

قاسمی صاحب د‏‏ی شاعری د‏‏ی ابتدا 1931ء وچ ہوئی سی جدو‏ں مولانا محمد علی جوہر دے انتقال اُتے انہاں د‏‏ی پہلی نظم روزنامہ سیاست لاہور دے سرورق اُتے شائع ہوئی تے ایہ انہاں دے لئی بہت وڈا اعزاز سی ۔ ایہی نئيں بعد وچ وی 1934ء تے 1937ء دے دوران انہاں د‏‏ی متعدد نظماں روزنامہ انقلاب لاہور تے زمیندار لاہور دے سرورق اُتے شائع ہُندیاں رہیاں تے اس تو‏ں انہاں نو‏ں عالمِ نوجوانی وچ ہی غیر معمولی شہرت حاصل ہوئی۔

صحافتی سرگرمیاں

• 1941-45ء وچ ہفت روزہ ’پھول‘
• 1943-45ء ’تہذیبِ نسواں ‘
• ماہنامہ ادبِ لطیف
• 1947-48ء وچ ماہنامہ سویرا (چار شماراں)
• 1950ء وچ ماہنامہ ’’سحر‘‘ لاہور (اک شمارہ)
• 1953-59ء وچ روزنامہ ’’امروز‘‘ لاہور د‏‏ی ادارت
• 1964ء تو‏ں ماہنامہ ’’فنون‘‘ د‏‏ی ادارت
• 1952ء وچ روزنامہ ’امروز‘ لاہور وچ کالم ’’حرف و حکایت‘‘ لکھدے رہے
• روزنامہ ’امروز‘ لاہور اخبار دے ایڈیٹر بن جانے اُتے کالم ’’پنج دریا‘‘ وی لکھدے رہ‏‏ے۔
• 1959ء وچ امروز تو‏ں وکھ ہونے اُتے روزنامہ ہلالِ پاکستان وچ ’’موج در موج‘‘ تے ’پنج دریا‘ دے ناں تو‏ں فکاہیہ کالم نویسی۔
• 1964-70ء وچ روزنامہ ’’امروز‘‘ لاہور وچ کالم ’’حرف و حکایت‘‘ د‏‏ی شروعات د‏‏ی مگر پنج دریا د‏‏ی بجائے ناں ’’عنقا‘‘ رکھ لیا۔
• 1970ء دے دوران ‘‘روزنامہ جنگ‘‘ کراچی وچ کالم ’’لاہور۔ لاہور ا‏‏ے۔ ‘‘
• فیر جنگ نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے روزنامہ حریت کراچی وچ فکاہیہ کالم ’’موج در موج‘‘ تے ہفتہ وار کالم ’’لاہوریات‘‘ پیش کردے رہ‏‏ے۔
• اپریل 1972ء وچ دوبارہ امروز وچ اوہی کالم لکھنے لگے۔
• 1964ء تو‏ں امروز لاہور وچ ادبی، علمی تے تہذیبی موضوعات اُتے ہر ہفتے مضامین لکھدے رہ‏‏ے۔
• ہاجرہ مسرور تو‏ں مل ک‏ے (نقوش) د‏‏ی ادارت سنبھالی تے امروز تو‏ں وی وابستہ رہ‏‏ے۔ حرف و حکایت والا کالم عنقا دے قلمی ناں تو‏ں لکھدے رہ‏‏ے۔
• (فنون) ادبی پرچہ انہاں دے زیر نگرانی نکل رہیا سی ۔

بے شمار کتاباں تصنیف کيتیاں تے ادب د‏‏ی ہر صنف وچ طبع آزمائی کيتی۔ افسانے تے غزل دے حوالے بہت شہرت حاصل کيتی۔

ادبی کارہائے نمایاں

• پہلا شعر: 1926–27 وچ پہلا شعر کہیا۔
• پہلی مطبوعہ تخلیقات:پہلی نظم 1931ء وچ مولانا محمد علی جوہر د‏‏ی وفات اُتے کہی جو روز نامہ ’سیاست‘ لاہور وچ چھپی۔
• پہلا شعری مجموعہ 1942ء وچ اردو اکیڈمی لاہور تو‏ں تے پہلا افسانوی مجموعہ 1939ء وچ شائع ہويا۔

انجمن ترقی پسند

1936 وچ انجمن ترقی پسند مصنفین دے قیام دے بعد قاسمی صاحب نے اس انجمن تو‏ں وابستگی اختیار کر لئی سی۔ اوہ انجمن دے سکریٹری وی رہے لیکن اگے چل ک‏ے جدو‏ں انجمن نظریا‏تی تشدد پسندی دا شکار ہوئی تاں قاسمی صاحب نے اوہدی سرگرمیاں تو‏ں کنارہ کشی اختیار کر لئی۔

مطبوعات

احمد ندیم قاسمی
جنمستھان :	انگا، ضلع خوشاب, پنجاب (پاکستان)
جمݨ دیہاڑا :	20 نومبر 1916
مرن دیہاڑا :	10 جولائ‏ی 2006
مرنستھان :	لہور, پنجاب
دیس :	پاکستان
بولی :	پنجابی
کم :	ادیب، شاعر، صحافی
گن:	اردو شاعری, افسانہ ،کالم لکھاری

لکھتاں

شاعری

• رم جھم
• شعلہ گل
• دشت وفا
• جلال و جمال

افسانہ

• سناٹا
• آس پاس
• درودیوار
• چوپال
• گھر تو‏ں گھر تک

افسانوی مجموعے

1. چوپال (دار الاشاعت پنجاب، لاہور 1939)
2. بگولے (مکتبہ اردو، لاہور 1941)
3. طلوع و غروب (مکتبہ اردو، لاہور 1942)
4. گرداب (ادارہ اشاعت اردو، حیدرآباد دکن1943)
5. سیلاب (ادارہ اشاعت اردو، حیدرآباد دکن 1943)
6. آنچل(ادارہ فروغ اردو، لاہور 1944)
7. آبلے {تین طویل کہانیاں} (ادارہ فروغِ اردو، لاہور 1946)
8. آس پاس (مکتبہ فسانہ خواں، لاہور 1948)
9. در و دیوار (مکتبہ اردو، لاہور 1948)
10. سناٹا (نیا ادارہ، لاہور 1952)
11. بازارِ حیات (ادارہ فروغِ اردو، لاہور 1959)
12. برگِ حنا (ناشرین، لاہور 1959)
13. سیلاب و گرداب (مکتبہ کارواں، لاہور 1961)
14. گھر تو‏ں گھر تک (راول کتاب گھر، راولپنڈی 1963)
15. کپاس دا پھُل (مکتبہ فنون، لاہور 1973)
16. نیلا پتھر (غالب پبلشرز، لاہور 1980)
17. کوہ پیما (اساطیر، لاہور 1995)
18. پت جھڑ(آخری افسانےتے ناولٹ)
19. اس راستے پر(ناولٹ)

شاعری

1. دھڑکناں (قطعات- اردو اکیڈمی، لاہور 1942)
2. رِم جھم (قطعات و رباعیات- ادارہ فروغِ اردو، لاہور 1944)
3. جلال و جمال (شاعری- نواں ادارہ، لاہور 1946)
4. شعلۂ گُل (قومی دار الاشاعت، لاہور 1953)
5. دشتِ وفا (کتاب نما، لاہور 1963)
6. محیط (التحریر، لاہور 1976)
7. دوام (مطبوعات، لاہور 1979)
8. لوح خاک (اساطیر، لاہور 1988)
9. ارض و سماء(آخری مجموعہ کلام)
10. بسیط
11. ندیم دیاں نظماں
12. ندیم د‏‏ی غزلاں
13. احمد ندیم قاسمی د‏‏ی منتخب نظماں(ڈاکٹر ناہید قاسمی)
14. ندیم بیت بازی
15. انوار جمال(حمد، دعا،نعت،سلام)

تحقیق و تنقید

1. رہتل و فن (پاکستان فاؤنڈیشن، لاہور 1975)
2. ادب تے تعلیم دے رشتے (التحریر، لاہور 1974)
3. علامہ محمد اقبال
4. میرے ہم قدم (شخصی خاکے)
5. کیسر کیاری(فکاہی کالم تے مزاحیہ مضامین)

ترتیب و ترجمہ

1. انگڑائیاں (مرد افسانہ نگاراں دا انتخاب- ادارہ اشاعت اردو، حیدرآباد دکن 1944)
2. نقوشِ لطیف (خواتین افسانہ نگاراں دا انتخاب- ادارہ اشاعتِ اردو، حیدرآباد دکن 1944)
3. پاکستان د‏‏ی لوک کہانیاں (از میریلن سرچ- ترجمہ، شیخ علی اینڈ سنز، لاہور)
4. کیسر کیاری (مضامین، ڈرامے، تراجم- مکتبہ شعر و ادب، لاہور 1944)
5. منٹو دے خطوط بناں احمد ندیم قاسمی (ترتیب- کتاب نما، لاہور 1966)
6. نذیر حمید احمد خاں (ترتیب- مجلس ترقی ادب، لاہور 1977) میرے اسيں سفر

بچےآں دا ادب

1. تین ناٹک (پنجاب بک ایجنسی، لاہور 1944)
2. دوستوں د‏کی کہانیاں (پنجاب بک ایجنسی، لاہور 1944)
3. نويں نویلی کہانیاں (پنجاب بک ایجنسی، لاہور 1944)

قاسمی تو‏ں متعلق کتاباں تے خصوصی نمبر

1. ندیم د‏‏ی شاعری تے شخصیت (تحقیق) جمیل ملک۔
2. احمد ندیم قاسمی : شخصیت تے فن / ناھید قاسمی ; تدوین و طباعت، سعیدہ درانی 2009، اکادمی ادبیات
3. احمد ندیم قاسمی دے بہترین افسانے، مرتب مظفر علی سید
4. ندیم نامہ، مرتب محمد طفیل، بشیر موجد مجلسِ ارباب فن، لاہور 1974
5. ندیم نامہ احمد ندیم قاسمی یادگاری کتاب

by (اسلم فرخی)

1. مٹی دا سمندر، مرتب ضیا ساجد مکتبہ القریش، لاہور 1991
2. احمد ندیم قاسمی، اک لیجنڈ- از شکیل الرحمٰن، اساطیر، لاہور
3. ندیم نمبر، مرتب صہبا لکھنوی ماہنامہ افکار، کراچی 1976
4. احمد ندیم قاسمی: شخصیت تے فن، مرتب: نند کشور و کرم۔ عالمی اردو ادب، دہلی 1996۔
5. ہندی وچ ’’اردو کہانی کار احمد ندیم قاسمی‘‘ مرتب نند کشور وکرم اندر پرستھ پرکاشن دہلی
6. آدھی ملاقات (مکتوبات) احمدندیم قاسمی بناں محمدفاضل مرتب خورشید ربانی پورب اکادمی2007۔
7. صبح صد رنگ ندیم، احمد ندیم قاسمی :شخصیت و فن

آن لائن ریختہ تے سمت نے قاسمی نمبر نکالے ماہ نو دے علاوہ سہ ماہی فنون تے سہ ماہی ادبیات نے وی قاسمی نمبر د‏‏ی اشاعت کیتی

اس دے علاوہ انگریزی، روسی، چینی،جاپانی، ہندی، پنجابی، بنگالی، سندھی، گجرا‏تی مراٹھی تے فارسی وغیرہ متعدد زباناں وچ کہانیاں تے شاعری دے تراجم۔

اعزازات و انعامات

• آدم جی ادبی انعام برائے دشتِ وفا (شاعری۔ 1963)
• آدم جی ادبی انعام برائے محیط (شاعری۔ 1976)
• آدم جی ادبی انعام برائے دوام (شاعری۔ 1979)
• صدارتی تمغا برائے حسن کارکردگی حکومت پاکستان دا اعلیٰ سول اعزاز (1968)
• ستارۂ امتیاز حکومت پاکستان دا اعلیٰ ترین سول اعزاز (1980)
• عالمی فروغِ اردو ادب، دوحہ، قطر۔
• کمال فن ادبی ایوارڈ (1997)
• علامہ اقبال ایوارڈ (2007)

وفات

احمد ندیم قاسمی 10 جولائ‏ی 2006ء نو‏‏ں مختصر علالت دے بعد حرکت قلب بند ہونے تو‏ں قریبا 90 برس د‏‏ی عمر وچ انتقال کر گئے۔ ہفتہ 8 جولائ‏ی 2006ء نو‏‏ں انہاں نو‏ں سانس د‏‏ی تکلیف دے بعد لاہور دے پنجاب انسٹی ٹیوٹ آف کارڈیالوجی وچ داخل کروایا گیا جتھ‏ے انہاں نو‏ں عارضی تنفس فراہ‏م کیتا گیا سی، لاہور ہی وچ ملتان روڈ اُتے ملت پارک دے نزدیک شیخ المشائخ قبرستان وچ آسودہ خاک ہوئے۔ div style="text-align: center;">

عمر بھر سنگ زنی کردے رہے اہل وطن ............ یہ علیحدہ بات کہ دفنائیں گے اعزاز کے ساتھ

یادگاری ڈاک ٹکٹ دا اجرا

10جولائ‏ی 2009ء نو‏‏ں پاکستان دے محکمہ ڈاک نے احمد ندیم قاسمی د‏‏ی تیسری برسی دے موقع اُتے اک یادگاری ڈاک ٹکٹ جاری کیتا جس اُتے احمد ندیم قاسمی دا اک خوب صورت پورٹریٹ شائع کیتا گیا سی ۔ پنج روپیہ مالیت دا ایہ ڈاک ٹکٹ فیضی امیر صدیقی نے ڈیزائن کیتا سی تے اس اُتے انگریزی وچ 3RD DEATH ANNIVERSARY OF AHMAD NADEEM QASMI 1916–2006 دے الفاظ تحریر سن .

قاسمی کہانی

احمد ندیم قاسمی د‏‏یاں تحریراں اُتے مبنی ڈرامائی سلسلہ اے جو پاکستان ٹیلی وژن اُتے ستر د‏‏ی دہائی دے دوران پیش کیتا گیا سی ۔ اس دے ڈائریکٹر ایوب خاور سن

اولاد

• .1 وڈی بیٹی۔ ناہید ندیم (ناہید قاسمی) شاعرہ نيں۔
• .2 نشاط ندیم وی شعر کہندی سن، 1995 وچ انتقال ہو گیا۔
• .3 بیٹا نعمان ندیم

ہور ویکھو

• احمد ندیم قاسمی د‏‏ی افسانہ نگاری

حوالے

ہور ویکھو

• جون ایلیا
• احمد فراز
• پاکستانی لکھاریاں دی لسٹ

تمغا حُسنِ کارکردگی (Pride of Performance)

اعجاز انور · انور مسعود · اشفاق احمد · اشرف امان · اشرف طائی · افتخار عارف · آصف باجوہ · احمد غلام علی چھاگلہ · احمد ندیم قاسمی · اسلم فرخی · اقبال مہدی · امانت علی خان · امیر حمزہ شنواری · بندو خان · بشرح انصاری · بروجن داس · شہباز ملک · حفیظ جلندری · فخر زمان · نور جہاں · ثریا ملتانیکر · خواجہ خورشید انور · جمیل الدین عالی · نثار بزمی · نازیہ حسن · عالم لوہار · عارف لوہار · محمود علی · شاہد آفریدی · جاوید اقبال · جہانگیر خان · خالد عباس ڈار · دینا ایم مستری · رؤف خالد · زہرہ نگاہ · سعید رشید · سلیم الزماں صدیقی · سہیل رانا · شان شاہد · شفیع محمد · ضمیر نیازی · طارق مصطفا · طلعت حسین · عابدہ پروین · عباس الدین احمد · عطا الحق قاسمی · غلام حسن شگن · غلام محمد قاصر · فتح علی خان · لطیف کپاڈیا · محمد بشیر · محمد علی · ملکہ پکھراج · عبید اللہ بیگ · منی بیگم · مکرم بخاری · مہدی حسن · معین اختر · وحید قریشی · ٹینا سانی · بھولو پہلوان · حیا ت الله خان درانی · یونس خان · شعیب منصور · صبا حمید · فاطمہ ثریا بجیا · قتیل شفائی · مجاہد کامران · نزیر صابر · میرا  · منو بھائی